Stormachtig debat

De winkelplunderingen in New Orleans waren vorige week nog niet voorbij of de ideologische plundering van Katrina was al begonnen.

In de Verenigde Staten gaven Re publikeinen en Democraten el kaar op hoge toon de schuld voor het debacle. In Europa werden alle kant-en-klare ideeën over Amerikaans racisme, neoliberalisme en doorgeschoten individualisme in stelling gebracht. Maar er was er slechts één die ook op het hoogste politieke niveau werd uitgesproken: Katrina was een afstraffing voor de Amerikaanse halsstarrigheid inzake het Kyoto-verdrag.

Terwijl meteorologen nog be zig waren infrarood-satellietbeelden en meetwaarden over het verloop van de orkaan te verzamelen, wist de wetenschappelijk adviseur van de Britse regering, Sir David King, al hoe de vork in de steel zat. «De toegenomen intensiteit van orkanen is verbonden met mondiale opwarming», zei King tegen Channel 4 News: «We weten al sinds 1987 dat de intensiteit van orkanen samenhangt met de temperatuur van het zeeoppervlak en we weten dat in de laatste vijftien tot twintig jaar de oppervlaktetemperatuur in die gebieden met een halve graad Celcius is toegenomen.» Op dezelfde dag schreef de Duitse milieuminister Jürgen Trittin (Groenen) een artikel in de Frankfurter Rundschau waarin hij de Amerikanen, als «hoofdkwartier van de milieuvervuilers», hoof delijk aansprakelijk stelde voor Katrina.

Wie de westerse media in de loop van de Katrina-week een beetje bijhield, trof tal van soortgelijke opmerkingen of stellingen aan, zij het meestal niet met die Bei uns ist alles besser-toon van Trittin. Toch vinden zulke opvattingen geen steun in wetenschappelijke kring. Van alle weersverschijnselen in de wereld hangen uitgerekend orkanen en de daarmee verbonden weersystemen het minst aanwijsbaar samen met de opwarming van de aarde. Een statistisch verband tussen de opwarming van de aarde en de frequentie van orkanen bestaat niet. Orkanen komen en gaan in cycli van tientallen jaren die inderdaad samenhangen met een lokale opwarming van het zeeoppervlak, maar die cycli zijn niet veranderd onder invloed van mondiale opwarming. Sinds 1995 bevindt het Oost-Atlantisch gebied zich na decennia van relatieve rust weer in een opwaartse cyclus. De verwachting van orkaanexperts is wel dat een verdere opwarming van de aarde waarschijnlijk zal leiden tot een andere frequentie van orkanen, waarbij overigens niet per gebied valt te zeggen of het er meer of juist minder zullen worden.

Ook over de kracht, de duur, het neerslagniveau en andere meetwaarden van die toekomstige orkanen is niets met zekerheid te zeggen. De piekwaarden van orkanen zullen mogelijk met vijf tot tien procent toenemen, maar veranderingen in de gemiddelde waarden per orkaan of orkaan seizoen zijn niet te voorspellen. Het alom gerespecteerde klimaatpanel van de Verenigde Naties, het IPCC, is hier duidelijk over en ook alle grote orkaanonderzoeks centra in de wereld bevestigen dit beeld in hun publicaties. Alle uitspraken over Katrina en het milieu zijn dus prematuur.

Dat wil niet zeggen dat het wetenschappelijke debat stil ligt. Een belangrijke aanwijzing dat orkanen in de laatste decennia heviger zijn geworden, komt naar voren uit statistisch onderzoek van orkaanexpert Kerry Emanuel van het Massachusetts Institute of Technology (MIT). Eind juli stelde hij in een artikel in Nature dat de windsnelheid van orkanen die de Oost-Aziatische en Oost-Amerikaanse kusten bereiken in dertig jaar dramatisch is gestegen en dat hun energie in die tijd verdubbeld is. Emanuel liet weten zelf «verrast» te zijn door die uitkomst en gaf toe dat zijn metingen een «ruime foutmarge» hebben. Bovendien verklaarde hij vorige week dat Katrina «onderdeel van de natuurlijke cyclus» is: «Ik denk niet dat je de opwarming van de aarde verantwoordelijk kunt stellen.»

Binnen een week noemde William Gray, de aartsvader van het Ame rikaanse orkaanonderzoek, het onderzoek van Emanuel «pruts werk». Datzelfde overkwam onlangs onderzoeker Roger Pielke van de Universiteit van Colorado nadat hij in een artikel in het bulletin van de Amerikaanse Meteorologische Vereniging had gesteld dat er geen enkel verband is tussen mondiale opwarming en orkaanpatronen. Een andere zwaargewicht van het Amerikaanse or kaan onderzoek, Kevin Trenberth, noemde het artikel «belachelijk» en «beschamend».

De verwachting voor het or kaanonderzoek in het komende jaar luidt dan ook: stormachtig, met hier en daar een ontslag.

AART BROUWER

De wapens van Reed Elsevier

In Londen vindt deze week de grootste wapenbeurs ter wereld plaats. Organisator: Spearhead Exhibitions, onderdeel van Reed Elsevier, ’s werelds grootste uitgever van medische en wetenschappelijke publicaties.

Wijsheid is beter dan wapentuig. Die eeuwenoude kennis lijkt nog niet te zijn doorgedrongen tot de top van Reed Elsevier. Een van haar eigen tijdschriften, The Lancet, haalt in de editie van deze week fel uit naar Reed Elsevier. In het commentaar veronderstelt The Lancet dat lezers het onbegrijpelijk zullen vinden dat de uitgever de organisatie in handen heeft van DSEI (Defence Systems and Equipment International), de grootste wapenbeurs ter wereld. Het invloedrijke Britse tijdschrift wijst op zijn zelfverkozen taak om «politieke, sociale en commerciële krachten die medische waarden ondermijnen tegen te gaan». The Lancet verricht al jaren baanbrekend onderzoek naar de effecten van oorlog op de volksgezondheid, inclusief een onderzoek in 2004 naar burgerslachtoffers in Irak.

Volgens het vakblad waren op de vorige editie van DSEI in 2003 handelaren uitgenodigd die wa pens leveren aan regimes die dagelijks mensenrechten met voe ten treden, zoals Syrië, Colombia en Saoedi-Arabië. Ook werden dat jaar de zeer omstreden cluster bommen aangeboden. Bij ontploffing verspreidt een clusterbom talrijke kleine granaten waarvan een deel niet explodeert maar blijft liggen. Deze kunnen later tot ontploffing komen als bijvoorbeeld kinderen ze oppakken of als ze in aanraking komen met landbouwmachines. Op de beurs van DSEI deze week zullen vijftien producenten van clusterbommen aanwezig zijn.

Dat Reed Elsevier in de toekomst zal afzien van haar betrokkenheid bij de wapenbeurs is onwaarschijnlijk. In reactie op het felle commentaar van The Lancet liet de uitgeverij weten niets kwalijks te zien in de defensie-industrie omdat die noodzakelijk is om de nationale veiligheid en de democratische waarden te beschermen. Door de samenwerking met het ministerie van Defensie bij de organisatie van DSEI is er bovendien de garantie dat alles binnen de wet plaatsheeft, aldus Reed Elsevier.

Dat een bedrijf zich aan de wet houdt, is vanzelfsprekend. Dat de defensie-industrie in sommige gevallen bijdraagt aan een veiliger wereld, is ook waar. Toch is het vreemd dat ’s werelds grootste uitgeverij van medische publicaties – een tak van de wetenschap waarin het verminderen van leed tot de beroepsethiek behoort – zich mengt in een beurs waar zeer omstreden wapentuig aan zeer omstreden landen wordt aangeboden. Onbegrijpelijker wordt het als je weet dat de directie van Reed Elsevier in het kader van verantwoord ondernemen twee jaar geleden het VN-Global Compact ondertekende, een verdrag dat tot doel heeft medeplichtigheid van bedrijven aan schending van de mensenrechten tegen te gaan. Gezien de reputatie van enkele wapenhandelaren die op de vorige editie (ook georganiseerd door Spearhead Exhibitions) aanwezig waren en gezien het niet geringe aantal producenten van clusterbommen, al jarenlang streng veroordeeld door Human Rights Watch die deze week aanwezig zal zijn, moet de directie voor het gemak die handtekening eventjes vergeten zijn.

REINIER KIST

Wat wil ze nou, die vrouw?

September 2005 is een maand waarin het functioneren van de vrouw in de samenleving en haar persoonlijk geluk weer even in de belangstelling staan.

Op 24 en 25 september is er in de Amsterdamse Beurs van Berlage het Women Inc., een festival met veel feest en debat over participatie en migratie voor vrouwen van alle leeftijden en culturen. Op 30 september volgt de conferentie Emancipatie: harde lessen uit Europa in de Balie. Een debatreeks in de Rode Hoed over vrouwelijk leiderschap is al begonnen.

Het leiderschap van tegenwoordig mist de kracht van bezieling, zo werd maandag in de Rode Hoed betoogd door Paulien As sink, auteur van Uit het harnas. Die bezieling kan bij uitstek van vrouwen komen. Vrouwelijk leiderschap moet authentiek en verantwoord zijn, vrouwen moeten dicht bij zichzelf blijven. Dan is gezeur over het glazen plafond niet meer nodig. Dan worden zo genaamd vrouwelijke waarden, zoals zorg voor werknemers of investeren in de Derde Wereld, belangrijker.

De deelnemers aan het debat in de Rode Hoed, veel jonge vrouwen met torenhoge hakken die uitgleden over de gladde vloer, waren niet tevreden met deze stelling. Je kunt zo authentiek zijn als je wilt, maar als je niet verder komt, wat dan? Dien de Boer- Kruyt, onder meer commissaris bij uitgeverij Reed Elsevier, meende dat je het beste jezelf kunt blijven tussen de mannen en dat je ook authentiek kunt zijn als je gedwongen wordt mensen te ontslaan.

Er zijn te weinig vrouwen aan de top, omdat mannen eigenlijk liever onder elkaar zijn, zo bleek eerder uit een ander debat in de Rode Hoed. Een vrouw tussen die mannen voelt zich net zo onzeker als één man tussen vele vrouwen. Maar zelfs in de sectoren waar mannen het liefst onder elkaar zijn, kun je als vrouw opklimmen en ook jezelf blijven.

De krijgsmacht bijvoorbeeld. Leanne van den Hoek zal op 1 november benoemd worden tot de eerste generaal van Nederland. De Koninklijke Militaire Academie werd pas in 1979 opengesteld voor vrouwen, dus het is niet verbazingwekkend dat die nu pas aan de top komen. Van den Hoek is 1,65 meter lang en heeft een zachte, hese stem. Haar favoriete sport was heel lang parachutespringen. Waarschijnlijk mediteert ze niet iedere dag een uur over authenticiteit.

In 2001 werd ze Nederlands eerste vrouwelijke bataljonscommandant. Ter ere van die gelegenheid vroeg een radioverslaggever haar om zeven uur ’s morgens of ze geen problemen had met het glazen plafond. In een interview met de Volkskrant zei Van den Hoek onlangs dat ze dat een onbegrijpelijke vraag vond. Ze moest de verslaggever vragen wat dat was: een glazen plafond. Het bleek haar nooit gehinderd te hebben. Van den Hoek: «We hebben vrouwen keihard nodig. En er zijn deeltijdbanen. Er is kinder opvang. Bij gelijke geschiktheid hebben vrouwen de voorkeur. Maar vrouwen ma ken vaak een andere keuze.»

Minister Kamp van Defensie wilde graag een vrouwelijke generaal en ook meer vrouwen in het leger. Staatssecretaris Van der Knaap zei in 2004 over het mannenbolwerk bij defensie: «Al moet ik daar met bruut geweld doorheen breken, die vrouwelijke gene raal komt er.»

Dachten andere sectoren er ook maar zo over. Tot dan geldt voor vrouwen: heel hard werken en het leger in.

FENNEKE SYSLING

Dichtsmijttreinen

De Engelsen nemen dit najaar afscheid van twee iconen uit het openbaar vervoer: de Routemaster-bussen en de slam-door-treinen. Ten koste van vrijheid én veiligheid.

LONDEN – Het wordt stil op de Engelse stations. Nooit meer zal die ritmische symfonie voor tientallen dichtvallende deuren klinken, compleet met echo’s door de kalkstenen muren van Waterloo, Guildford of Croydon. De Health & Safety-tsaren hebben bepaald dat uiterlijk november de laatste slam-door mag rijden. De uit de jaren vijftig stammende slammer, waarin de passagier de deur handmatig moet openen door zijn hand uit het geopende schuifraampje naar buiten te steken en de deurknop op nonchalante wijze te bewerken, voldoet niet aan de veiligheidseisen van de 21ste eeuw.

De treurnis over het verdwijnen van deze treinen komt niet alleen voort uit nostalgie. Voor de reiziger biedt de slammer tal van voordelen. De zitbanken zijn com fortabel, er ligt tapijt op de vloer, elke bank of elk compartiment heeft een eigen uitgang, de haastige forens kan reeds uitstappen voordat de trein stilstaat, er is bergruimte voor fietsen en het dichtsmijten van de deur geeft, aandachtig de Upper Class Twit of the Year-competitie van Monty Python’s Flying Circus, een voldaan gevoel.

Daar komt bij dat het schuif raampje ook dient als aircondi tioning, eentje die niet, zoals in een eigentijds treinstel, op houdt met functioneren zodra de tem peratuur de 28 graden overstijgt of een mysterieuze signal failure tot een black-out heeft gezorgd.

Dat laatste leidde on langs op een tropische dag voor levens bedreigende taferelen in de trein van Newcastle naar King’s Cross. Toen de hitte na twee uur stilstaan ondraaglijk was geworden, be gonnen passagiers de ruiten in te slaan om verdere uitdroging en hallucinaties te voorkomen. Voor de cynische directie van het treinbedrijf vormden de kapotgeslagen ramen een reden om de schuld van de vertraging bij de passagiers te leggen.

De voordelen van de degelijke slammers zijn grotendeels gelijk aan die van de Routemasters, de Londense dubbeldekkers met het open balkon aan de achterzijde. Net als Hugh Grant in de film Notting Hill kan de passagier in- en uitstappen zodra de bus stilstaat, iets wat een gevoel van vrijheid geeft. Bij zijn aantreden als burgemeester had Ken Living stone zes jaar geleden verkondigd dat slechts «gruwelijke, on menselijke imbecielen» de Routemaster uit het Londense straatbeeld wensen.

Inmiddels zijn er nog maar drie lijnen (38, 13 en 159) over. Op 9 december zal de laatste Routemaster van Streatham naar Marble Arch rijden. Voornaamste argument voor het verwijderen van dit voertuig, voor het eerst gebruikt in 1954, is de ontoe gankelijkheid voor gehandicapten. Transport for London zal een deel van de vloot vervangen door gelijkvloerse bendy buses van Duitse makelij, hetgeen ook slecht nieuws is voor het steeds groter wordende aantal fietsers in Londen.

Wat de slammer en de Routemaster ge meen hebben is hun relatieve terrorismebestendigheid. Bij een aanslag zullen de overlevenden in staat zijn een slam-door-trein in korte tijd te verlaten, terwijl terroristen een broertje dood hebben aan de conducteur in zo’n hop-on hop-off-bus.

Het voormalige IRA-lid Sean O’Callaghan heeft zelfs verklaard dat de aanwezigheid van zo’n oplettende kaartjes verkoper met zijn gietijzeren automaat de reden was dat het verboden Republikeinse Leger nooit een bus heeft opgeblazen.

PATRICK VAN IJZENDOORN

Deze week verschijnt bij Granta Books:

The Bus We Loved: London’s Affair with the Routemaster

van Travis Elborough