Van Aartsen en de nieuwe intellectuele elite

In de Nationale Onderwijsweek werd het Johan de Witt College in Den Haag vereerd met een gastles van VVD-leider Jozias van Aartsen. Het leidde tot niets.

De uitverkoren leerlingen van deze nagenoeg volledig zwarte scholengemeenschap waren vorige week streng geselecteerd. Directeur Eduard Nagel, met de armen kordaat over elkaar, benadrukte dat hij erg blij was met een ander politiek geluid in deze traditioneel met de PvdA verbonden school. Braaf luisterden tien meisjes en vier jongens intussen meer dan veertig minuten naar een verhaal over vut en prepensioen, dat ergens in de verte relevant werd vanwege VVD-standpunten over werkgelegenheid voor jongeren en investeren in onderwijs. Twee fotografen buitelden tien lange minuten door de klas en de mobiele telefoon van een van de journalisten ging af. Het brutaalste meisje, Semra uit 4 vwo, probeerde deze impasse op een gegeven moment te doorbreken: «U noemt de nadelen van het plan van de PvdA, maar wat is het nadeel van uw plan?» Van Aartsen lachte: «Geen!» «U geeft geen antwoord op mijn vraag, u verdraait alles, zoals politici altijd doen», kaatste Semra terug. Van Aartsen: «Het zou toch wel raar zijn als ik hier de nadelen van de plannen van mijn eigen partij ging opsommen.»

Toen tijdens de laatste lesminuten heel even de integratie werd aangestipt, borrelden de vragen opeens naar boven: «Waarom zouden de mensen van de derde generatie nog de taal moeten leren? Dat is nu te laat. Ze zouden een doosje bonbons moeten krijgen, bedankt voor wat jullie gedaan hebben.» «Ik ken die Nederlandse normen en waarden wel, en dat is genoeg. Dan wil ik toch mijn eigen normen en waarden houden.» Boven het geroezemoes uit klonk de schorre stem van Semra: «Wat is nou uw definitie van integratie?» Van Aartsen greep terug op zijn eerdere betoog over adequater opleiden en het beter selecteren van de bollebozen uit de samenleving. Geamuseerd en vertederd keek hij zijn uitdaagster aan: «Jullie behoren tot de nieuwe intellectuele elite. Zorg dat je die táál beheerst.» Semra: «Hij beantwoordt mijn vraag weer niet.»

De bel ging. Van Aartsen gaf iedereen een hand, wenste ze succes en beende naar buiten. In het klaslokaal barstten de best gebekten los en bleek er toch nog heel veel te zeggen. Het woord VVD werd vooral in verband gebracht met Ayaan Hirsi Ali, die net weer in het nieuws was met een kritisch geluid over besnijdenis van mannen. «Het is bewezen dat besnijdenis hygiënisch is en geen complicaties oplevert, dus er is geen enkele reden om het niet te doen. En vrouwenbesnijdenis bestaat hier niet, dat is alleen in Afrika.» «Ik ben het met veel punten van de VVD eens, maar ik ben bang dat ze islamitische scholen gaan verbieden. Dus ik zou nooit op ze stemmen.» Waarom deden ze hun mond dan niet eerder open? «Ja, het is toch een ouder iemand, je moet beleefd zijn.»

Nagel was achteraf teleurgesteld: «Hij had beloofd dat hij twintig minuten zou praten en dat er daarna gedebatteerd zou worden.»

De nieuwe intellectuele elite. Misschien zou het leuk zijn om ze eens te vragen wat ze bezighoudt.

MEREL BOERS

Laatste of eerste dictatuur van Europa

De parlementsverkiezingen zondag in Wit-Rusland worden door president Loekasjenko aangegrepen om via een referendum een derde ambtstermijn mogelijk te maken.

MINSK – Het centrum van Minsk heeft het afgelopen jaar een grote cosmetische opknapbeurt gehad. Het kantoor van de staatsveiligheidsdienst, die in Wit-Rusland nog steeds KGB heet, heeft een nieuwe laag verf gekregen. Maar de voorgevels blijken een Potemkin-façade. Wit-Rusland, dat sinds mei aan de EU grenst, is een anachronisme binnen Europa. Niet al leen wegens het om zich heen grijpende verval, maar ook wegens sovjetrestanten als een geleide economie en een autoritair regime.

Dat de parlementsverkiezingen en het referendum van zondag niet eerlijk zullen verlopen staat vast. De media zijn in handen van de staat, politieke activisten worden gevangengezet, oppositionele organisaties worden gesloten en stembusfraude wordt niet geschuwd. Tegenstanders mogen zich vaak niet als kandidaat registreren. Wie op de lijst van een oppositiepartij verschijnt, moet een verklaring tekenen dat dit tegen zijn zin gebeurd is, anders wordt hij ontslagen. Een jonge kandidaat van het Wit-Russisch Nationaal Front, die zijn naam niet durft te noemen, zegt zich door deze tegenwerking niet te laten afschrikken: «De kans dat ik gekozen word is klein. Maar als ik me terugtrek, is er in mijn district maar één kandidaat, van de partij van Loekasjenko. Ik wil de mensen laten zien dat ze kúnnen kiezen.»

Tot voor kort kon Loekasjenko rekenen op de steun van ongeveer 35 procent van de bevolking. Dit had enerzijds te maken met het beperkte bereik van de vrije media en een algehele apathie. Anderzijds toont de oppositie zich onmachtig om in een sterk gerussificeerd land mensen aan te spreken met een programma gericht op een «renaissance van de Wit-Russische cultuur». Bovendien betaalt Loekasjenko de pensioenen regelmatig uit.

Maar door de economische neergang is Loekasjenko’s relatieve populariteit na tien jaar tanende. De president neemt allerlei maatregelen die in het verkeerde keelgat schieten. Zo startte hij onlangs een massale anti-alcoholcampagne. Niet alleen hangen overal spandoeken met waarschuwingen tegen drankgebruik, ook zijn de accijnzen op bier en wodka fors verhoogd. In de grensstreken met Polen en Litouwen leidt de hogere belasting op importproducten tot openlijke ontevredenheid. Ook een andere maatregel heeft kwaad bloed gezet. De termijn die studenten na hun afstuderen verplicht in overheidsdienst moeten werken, is verlengd van twee naar vijf jaar. Een deel daarvan wordt gestuurd naar de gebieden ten noorden van Tsjernobyl, die herbevolkt moeten worden.

Het uiteindelijke besluit of Loekasjenko in het zadel blijft wordt echter genomen in Moskou. Rusland beschikt door de goedkope olieleveranties aan Wit-Rusland over een machtig drukmiddel. Want Wit-Rusland is als buffer met de EU en Navo-lidstaten van strategisch belang voor het Kremlin, hoewel Loekasjenko internationaal een paria is. Sinds de gevangenschap van Milosevic en Saddam, die hij ooit asiel aanbood, zijn Loekasjenko’s enige andere buitenlandse vrienden nog Kadafi en Castro. Wanneer Poetin zou besluiten om bij de presidents verkiezingen in 2006 een andere kandidaat te steunen, is het dus gedaan met Loekasjenko.

Tot dan blijft de impasse. Zoals een oppositielid (dat ook niet met naam genoemd wil worden) stelt: «Ik heb liever dat Loekasjenko ons regeert, van wie iedereen ziet dat het een idioot is, dan een nieuwe en sluwe dictator.»

MARJET BROLSMA en

FRANKA HUMMELS

Patriot Act 2 komt eraan

Terwijl zijn baas verwikkeld is in een nek-aan-nek race met John Kerry heeft de Republikeinse voorzitter van het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden, Dennis Hastert, een verrassing in petto voor de dag na de verkiezingen.

Volgens Associated Press en andere nieuwsdiensten legt Hastert samen met andere vooraanstaande Republikeinen en medewerkers van John Ashcrofts ministerie van Justitie de laatste hand aan een vervolg op de Patriot Act van 2001, de wet waarin de burgerrechten van Amerikanen en buitenlanders op Amerikaans grondgebied ernstig werden ingeperkt met het oog op de «campagne tegen het terrorisme». De Patriot Act werd binnen twee maanden na 11 september 2001 door beide huizen van het Congres gejaagd op een wijze die door tegenstanders werd bestempeld als een «midnight blitz», een overhaaste procedure die werd gerechtvaardigd met de «oorlogstoestand» waarin het land volgens de president verkeerde.

Veel afgevaardigden hadden de 342 pagina’s tellende tekst niet eens onder ogen gehad toen de stemming werd gehouden. Congresleden die eisten dat de volledige wetstekst in beide huizen formeel voor goedkeuring en debat werd voorgedragen, kregen het verwijt dat ze het terrorisme steunden. De meesten lieten zich intimideren en de Senaat nam de wet zelfs aan met 98 stemmen tegen één. Aldus verwierf de federale regering onder meer het recht om zonder toestemming van de rechter telefoons af te tappen, geheime onderzoeken naar personen uit te voeren, eigendommen van terrorismeverdachten te confisqueren of de leesgewoontes van bibliotheekbezoekers na te trekken.

In januari 2003 lieten verontruste medewerkers van Justitie een voorlopige versie van een vervolgwet uitlekken naar de pers. Die versie werd schielijk ingetrokken nadat hij een storm van verontwaardiging wekte, niet alleen bij burgerrechtenorganisaties maar ook bij Democratische leden van het Congres die zich niet langer verplicht voelden achter de president te staan. Ditmaal kon de oppositie zich tijdig organiseren en bovendien kregen de progressieve burgerrechtenorganisaties voor het eerst steun van rechtse burgerrechtenbewegingen als Gun Owners of America en de American Conservative Union. De gerespecteerde grondwetbewaker Nat Hentoff sprak van «het meest radicale overheidsplan in onze geschiedenis om Amerikanen hun rechten onder de Bill of Rights te ontnemen».

De huidige versie van Patriot Act 2 lijkt nog draconischer dan de uitgelekte versie van 2003. Onder deze wet zouden Amerikanen hun staatsburgerschap verliezen indien ze materiële hulp hebben geboden aan enige organisatie die door de regering als terroristisch wordt aangemerkt, ook als dat laatste pas jaren later gebeurt. Buitenlanders met een legale verblijfstitel zouden zonder vorm van proces en zelfs zonder formele beschuldiging het land kunnen worden uitgezet. Als toppunt van ongrondwettigheid staat de Patriot Act 2 ook «geheime arres taties» toe waarbij de overheid geen informatie verschaft over de verblijfplaats, toestand of staat van beschuldiging van een arrestant tot de dag dat zijn proces begint.

Volgens een woordvoerder van de grootste burgerrechtenorganisatie ACLU ligt er nu een geharnaste versie van deze Patriot Act 2, bijgeschaafd door Hastert in samenwerking met de meerderheidsleider in het Huis van Afgevaardigden, de Texaanse Republikein Tom DeLay, te wachten tot het moment dat George Bush wordt herkozen. Mocht dat niet gebeuren, dan zal de aftredende president de wet alsnog door het Congres trachten te loodsen voordat hij begin januari aftreedt.

AART BROUWER