Modieuze mens-
onterende lappen
De burka is ook een commer cieel gebruiksvoorwerp, vindt modevormgever Aziz.
AMSTERDAM In een zaaltje van het voormalige PTT-gebouw bij het Centraal Station van Amsterdam ziet het tijdens de opening van de expositie Times Burka Square gitzwart van de mensen. Letterlijk. Iedere bezoeker, ongeacht sekse, krijgt bij binnenkomst een vierkante lap zwarte stof om. Kruipen in de huid van een moslimvrouw is onderdeel van de live performance van de Nederlands-Marokkaanse modeontwerper Aziz Bekkaoui. Hij is een van deelnemers aan het project Kunstmarokkanen.
Het omhangen van de lap lijkt op een inwijdingsritueel van de westerse mens «die bol staat van vooroordelen tegen deze vrouw onvriendelijke, mensonterende lappen». De bezoekers doen alsof het de normaalste zaak van de wereld is dat ze op vrijdagmiddag omkleed door een zwarte kap met een glas witte wijn over kunst staan te converseren. Ze bekijken videos waarop vrouwen hun gewaden in golven laten bewegen. En bestuderen kolossale fotos met uitdagend kijkende moslimvrouwen en aangepaste reclameslogans van bekende merken («Because Im worth it» van LOréal of «Just do it» van Nike). De burka is niet hermetisch, maar dynamisch en hip.
De mannen zien er in hun outfit belachelijk uit. De ronde, blonde gezichten van Nederlandse vrouwen steken ongezond lelijk af tegen het zwarte doek. Het staat ze niet, deze religieuze woestijnkledij. Bovendien: Aziz heeft het project bewust «burka» genoemd, terwijl de essentie daarvan ontbreekt: de totale gezichtsbedekking die vanaf de kruin doorloopt tot over de tenen. En dát is de steen des aanstoots, zo bleek onlangs weer toen twee vrouwen weigerden hun gezichtssluier af te doen om op de arbeidsmarkt aan de slag te kunnen gaan.
Aziz zegt dat het hem niet gaat om een politiek statement. Hij wil confronteren met clichés over uiterlijk door gebruik te maken van alledaagse codes, logos en symbolen uit de westerse reclamewereld: «In Nederland is grote weerstand tegen de burka. Of hoe je het ook wilt noemen. Tijdens mijn reizen door het Midden-Oosten zag ik hoe het verschilt per land, en per streek. Deze dracht is onderhevig aan mode en volop in beweging.»
Het viel Aziz op dat niet overal in de westerse wereld de burka (zo blijft hij alle moslimdoeken noemen) als een probleem wordt ervaren. In Genève en in New York zag hij vrouwen in het zwart over straat lopen, zonder te worden aangestaard. Ze werden in modewinkels als prinsessen ontvangen. Wat doen ze daar dan? Aziz: «Gewoon Dior-tasjes en Fendi-lingerie aanschaffen. In ons land zou een vrouw in burka nooit in de P.C. Hooftstraat kunnen shoppen. Ze wordt geassocieerd met de Taliban. Iedereen denkt dat ze toch niks kan en mag kopen.»
Dit beeld zet hij af tegen een ander beeld: de vrije westerse vrouw die de moslimkleding afkeurt, wordt zélf onderdrukt (en dat weet zij niet) door opgelegde schoonheidsidealen. Ze worden haar opgedrongen door de industrie vol machtige mannen van middelbare leeftijd. De uniformiteit van siliconenborsten, botoxlippen en strakke broeken is in feite net zo onderdrukkend als de burka. «Als de burka commerciële waarde zou hebben, zou het een ander verhaal zijn. Als het gebruiksvoorwerp wordt van mode, zou het acuut de emotionele en politieke waarde verliezen», aldus Aziz.
Streept hij met het ene cliché het andere cliché weg? Gaat Aziz nu werkelijk voorbij aan de wrange betekenis die de burka wel degelijk heeft? Aziz: «Nee. Ik pleit ervoor dat er meer ruimte komt voor subculturen. Individualiteit in plaats van uniformiteit.»
MARGREET FOGTELOO
Frau Bundeskanzler
Wordt het Frau Bundeskanzler of Frau Bundeskanzlerin?
BERLIJN Angela Merkel is de eerste vrouw die in het buitenproportioneel grote Bundeskanzleramt komt wonen. Tot voor kort was dit Kohlosseum nog een puur mannendomein, bestemd voor Machtmensch Helmut Kohl en, nu nog enkele daagjes, mediakanselier Gerhard Schröder. Maar hoe moet Frau Doktor Merkel officieel worden aangesproken: wordt het Frau Bundeskanzler of Frau Bundeskanzlerin?
Zelfs taalwetenschappers die zich al decennialang professioneel met de Duitse aanspreekvormen bezighouden, rijzen de haren te berge. Volgens Werner Busch, oud-hoogleraar germanistiek aan de Universiteit Bonn, zal de praktijk uitwijzen welke vorm usance wordt. De gepensioneerde professor en auteur van het boek Duzen, Siezen, Titulieren (tutoyeren, vousvoyeren, titulatuur) wijst erop dat het soms ook Frau Professor is.
De links-alternatieve Tageszeitung voert sinds de oprichting in 1979 op haar paginas een felle emancipatiestrijd voor een be wuste taalverandering. Een man heet daarom Professor en zijn vrouwelijke collega Professorin. Samen zijn zij «die ProfessorInnen». Dat geldt vice versa ook voor StudentInnen en bijvoorbeeld ArbeiterInnen.
«Met mevrouw Merkel treedt er een cultuurverandering op. Uiter aard wordt het Frau Bundeskanzlerin», beweert Jan Konst, professor filologie en verbonden aan het Instituut voor Neerlandistiek aan de Freie Universität te Berlijn. «In het Nederlands zou het raar zijn om een premier een vrouwelijke uitgangsvorm te geven. In het Duits moet dat alleen al door al haar naamvallen», legt Konst uit. Zijn collega Matthias Hüning, professor Nederlandse taalkunde: «Het Duits kent een systematisch onderscheid met suffixen. In het Nederlands kun je alleen al morfologisch veel woorden niet vrouwelijk maken. Dat zie je ook niet aan het geslacht van het lidwoord.»
Om al deze onduidelijkheden te voorkomen heeft het ministerie van Binnenlandse Zaken vorige herfst een officieel protocol ge maakt. Daarin wordt de titel Frau Bundeskanzlerin aanbevolen. Overigens werd dit pas gepubliceerd toen duidelijk werd dat Merkel kanselier wilde worden.
Het Bundespresseamt heeft als spreekbuis van de nieuwe kanselier nog geen absolute duidelijkheid. Die komt wel van stijlspecialiste Inge Wolff: «De hoffelijkheid schrijft voor om de vrouwelijke vorm te nemen», zegt de expert van het AUI, een organisatie voor internationale omgangsvormen uit het West-Duitse Bielefeld. Daar tegen argumenteert de taalleraar Claus P. Schmidt, verbonden aan het Goethe-Institut in de Duitse hoofdstad: «In onze grondwet staat dat het parlement de bondskanselier kiest, en dus geen Kanzlerin. De correcte vorm zal dus zijn: Frau Bundeskanzler, Doktor Merkel.»
Daarmee is de verwarring echter nog niet voorbij. Domineesdochter Angela Kasner liet zich in 1982 van haar eerste man Ulrich Merkel scheiden, maar ze behield wel zijn achternaam. Een probleem vormt nu Merkels tweede man, chemieprofessor Joachim Sauer. Diens achternaam nam «Angie» niet aan: Angela Sauer zou het niet goed doen bij de kiezers, vreesde ze. Echtgenoot is in het Duits «Gatte». Merkel is nu bang dat haar teruggetrokken man binnenkort bij buitenlandse trips aan het programma voor de «Bundeskanzlerinnengatte» moet deelnemen.
ROB SAVELBERG
De kindsoldaten van Nederland
Kindsoldaten zijn jongens in Sierra Leone, Congo of Colombia, die geweren dragen groter dan zijzelf. Maar dat is niet het hele verhaal.
DEN HAAG Tijdens Sail Amsterdam stond in de Volkskrant een mooi portret van een vijftien jarige Russische matroos. Een kindsoldaat.
Kindsoldaten zijn er ook in Nederland, alleen noemt Defensie ze liever aspirant-militaire amb tenaren. In het voorstel voor de wet tot goedkeuring van het Facultatief Protocol, dat nu ter tafel ligt in de Tweede Kamer, wordt een nieuw artikel toegevoegd aan de Militaire Ambtenarenwet van 1931. Een militaire ambtenaar is iemand van achttien jaar of ouder. Maar «zij die de leeftijd van zeventien jaar bereikt hebben», kunnen met schriftelijke instemming van hun wettelijke vertegenwoordiger, aan gesteld worden als «aspirant-militair ambtenaar».
Deze formulering komt tegemoet aan Defensie (bang dat ze niet genoeg mankracht zal hebben als ze niet actief mag rekruteren onder jongeren) en omzeilt een ka mermotie van februari 2000 waarin de regering juist werd verzocht «er naar toe te werken dat over twee jaar jongeren pas daadwerkelijk in dienst treden bij Defensie als zij de leeftijd van achttien jaar bereikt hebben».
De oppositie in de Tweede Ka mer heeft vraagtekens gezet bij het voorstel om aspirant-militaire ambtenaren te creëren. Zo vroeg de PvdA zich af wat voor leeftijdsgrenzen gehanteerd zullen worden voor schieten met scherpe munitie en hoe commandanten worden voorbereid op de komst van de zeventienjarigen en hun beperkte inzetbaarheid. De SP vond dat «onvoldoende tegemoet getreden wordt aan het principiële standpunt dat de leeftijdsgrens van achttien jaar niet onder geschikt gemaakt mag worden aan het praktische probleem van het wervingstekort». GroenLinks meen de dat «Nederland met de rekrutering van zeventienjarigen een ongeloofwaardig en slecht signaal afgeeft aan landen waar veel kindersoldaten gerekruteerd worden».
Binnenkort is het antwoord van de regering te verwachten. Defensie is klaar, Buitenlandse Zaken is nog bezig. De meest recente brief van Ontwikkelingssamenwerking stemt echter niet optimistisch. «De partnerlanden Zambia, Moldavië, Pakistan en de Palestijnse Gebieden hanteren een beleid dat vergelijkbaar is met het Nederlandse beleid ten aanzien van minderjarige rekruten», aldus minister Van Ardenne. In plaats van dat de regering zich inzet voor hogere minimum regels hebben we ons aangepast aan lagere.
Tweede-Kamerlid Varina Tjon A Ten (PvdA) zegt over deze houding van de regering: «Het is een symptoom. Neem de notitie van de regering Wederopbouw na gewapend conflict daar moet je het woord kind met een lampje zoeken. Pronk maakte een begin met een nota om speciale aandacht te besteden aan kinderen in ontwikkelingssamenwerking. Nu heeft Van Ardenne die speciale aandacht voor kinderen weer in de ban gedaan door te bepalen dat Nederland geen doelgroepenbeleid meer heeft.»
Op het internationale vlak is er recent wel wat beweging gekomen met het unaniem aannemen door de VN-Veiligheidsraad van Resolutie 1612. Hierin heeft de Veiligheidsraad op 26 juli voor het eerst haar bezorgdheid uitgesproken dat er in de praktijk zo weinig voortgang is met het toepassen van internationaal recht en heeft stappen ondernomen richting accurate informatie over rekruteren van kindsoldaten. Een nieuwe werkgroep van de Veiligheidsraad zal toezien op een monitoring and reporting mechanism. Ook wordt een lijst opgesteld van partijen (zowel regeringen als non-state parties) die toch kinderen als soldaten inzetten.
Het aantal kindersoldaten in de wereld wordt geschat op driehonderdduizend. Ze worden in gezet in zon dertig conflicten. Minister Van Ardenne heeft on langs gezegd dat «in onze samenwerkingsrelatie met partner landen waar nodig en opportuun nadrukkelijk wordt gewezen op het belang van de naleving van kinderrechtenverdragen».
Ministers van Congo of Liberia kunnen straks tegenwerpen dat ook Nederland kinderen opleidt tot soldaten. «Why dont you prac tice what you preach!»
PHILIP VEERMAN
Philip Veerman was president van Defence for Children International in Genève
Land of dope and Tory
De rijzende ster van de Britse Con servatieven doorstaat de Clinton-test.
LONDEN Leiderskandidaat David Cameron heeft bij het Conservatieve congres het G-plekje van zijn partij gevonden. De 39-jarige deed dat niet op de wijze die ervoor gezorgd heeft dat de Conservatieven alweer acht jaar in de wildernis verkeren liefdesaffaires met secretaresses, Spaanse actrices en ministers van Volks gezondheid, uiteindelijk culminerend in meineed, ongewenste zwangerschappen of levenloze lichamen in jarretels maar door middel van een elegante toespraak. Waar deze precies over ging weet niemand meer, maar zowel jonge kosmotorys in Notting Hill als de echtgenotes van gepensioneerde oversten in de Cotswolds waren onder de indruk van de jonge «Dave», sprekend zonder aantekeningen en met zijn linkerhand losjes in de zak van zijn colbert.
«Politics is like sex so pick David Cameron», adviseerde Vicki Woods in The Daily Telegraph. Ondertussen groepeerden zijn vijanden zich voor de tegenaanval. Vanuit ge schrokken Labour-kringen klonk het dat Cameron de speciale adviseur van minister van Financiën Norman Lamont was toen het land het EMS moest verlaten, maar Black Wednesday wordt na dertien jaar van economische bloei be schouwd als Bright Wednesday. Gevaarlijker voor Cameron dreigde zijn achtergrond te zijn. Niet zozeer omdat hij een verre nazaat is van Mary Tudor, maar een Old Etonian, die heeft gestudeerd op Oxford bovendien. In de tijd van Alec Douglas-Home, de laatste Etonian die het tot partijleider bracht, gold een goede opleiding als een aanbeveling, maar tegenwoordig is het onrecht.
Al snel leek de «Oxford-connectie» nog een ander, groter probleem met zich mee te brengen: opium. Kort na de conferentie beleefde Cameron zijn «Clinton-moment»: heeft hij zijn studie in wietnevels voltooid? Vooral de reactionaire Daily Mail ontwikkelde zich tot drugshond. Opeens was het «Cannabis Cameron», te meer daar boy wonder als enige kandidaat tegen het herkwali ficeren van cannabis als harddrug en voor methadonprojecten is. Dat laatste heeft mede te maken met de heroïne verslaving waaraan een naast familielid van hem heeft geleden, iets wat vorige week bekend werd. Verslaafd aan primeurs over drugsgebruik in de high society meldde een andere krant dat mevrouw Cameron ooit bevriend was met de blowende hiphopper Tricky. In mid dels heeft de News of the World een labiele prostituee gevonden die beweert dat ze samen met Camerons campagneleider, schaduwminister van Financiën en oxfordiaan George Osborne cocaïne heeft gesnoven.
Toch beklijven de «drugsaffaires» niet omdat het zelfs de Conservatieve kiezers weinig kan schelen of iemand een jointje rookt. Camerons grootste gevaar is dat hij zich dreigt te ontwikkelen tot een tweede Blair. Net als de premier weet Cameron zich om ringd door een hechte vriendenclub met een hoog Eton/ Ox ford-gehalte, de Notting Hill Tories genoemd, of, met een verwijzing naar de Labour-leider, de Tonies. Hij heeft al een spindoctor, Michael Gove, en goede contacten bij invloedrijke BBC-verslaggevers. Cameron heeft in middels eerlijk, maar niet openlijk, toegegeven dat hij een politieke erfgenaam van Blair is. Die wilde overigens ook niet zeggen of hij op Oxford een jointje had gerookt.
PATRICK VAN IJZENDOORN