Gotovina en Amerika

De Kroatische generaal Ante Gotovina werd afgelopen week gearresteerd op Tenerife.

AMSTERDAM – Hij is inmiddels overgebracht naar de gevangenis van Scheveningen en voorgeleid aan het Joegoslavië Tribunaal. Gotovina wordt beschuldigd van misdaden tegen de menselijkheid en schending van het oorlogsrecht. Een groot succes voor het Tribunaal, deze aanhouding. Van de toptien zijn nog slechts de Bosnische Serven Ratko Mladic en Radovan Karadzic op de loop.

Een groot succes ook voor Kroa tië. Het land werd door de EU flink onder druk gezet omdat het Gotovina maar niet uitleverde. De Kroatische regering heeft steeds ontkend dat ze hem de hand boven het hoofd hield. Maar het is onwaarschijnlijk dat Gotovina zon der hulp van Kroatische veiligheidsdiensten zo lang op vrije voeten kon blijven. Dat hij werd gearresteerd in het buitenland moet een opluchting zijn voor de Kroatische regering. Zij hield steeds vol dat Gotovina het land ontvlucht was. Ook de EU kan tevreden zijn. Het opschorten van onderhandelingen met Kroatië leidde ertoe dat de regering zich openlijk tegen Gotovina keerde.

Het is onmiskenbaar dat nu de druk op Servië en Montenegro zal toenemen om Mladic en Karadzic op te sporen. Maar de vraag is of dat veel effect zal hebben. De veiligheidsdiensten van de West-Balkan zijn als regelrechte erf genamen van Tito’s onderdrukking weliswaar machtig, maar sinds de oorlogen is hun verknoping met de georganiseerde misdaad hecht. Het is een misverstand te denken dat de regeringen hun diensten in de hand hebben.

Toch is Belgrado in sommige opzichten verder dan Zagreb waar het gaat om aandacht voor oorlogsmisdaden. In Kroatië wordt de afscheidingsoorlog van 1991-1995 gezien als een heldhaftige episode in een prille nationale geschiedenis. Gotovina wordt be schouwd als held. In het gangbare ultranationalistische idioom der Kroaten «bevrijdde» hij de Kraji na, een gebied dat in meerderheid werd bevolkt door Serven. Die hadden er hun eigen republiek uitgeroepen, bang als ze waren als tweederangs burgers (of erger) te worden behandeld in Kroatië. De Krajina-Serven verdreven gewapenderhand de Kroatische bevolking en begingen oorlogsmisdaden. Nu staat ex-leider van de Krajina-Serven, Milan Martic daarvoor in Den Haag terecht.

Gotovina leidde in 1995 operatie Oluja, in het Westen beter bekend als Operatie Storm. In een 72 uur durende, vlekkeloze militaire campagne werd de volledige Krajina op de Kroatische Serven heroverd. Volgens conservatieve schattingen van het Tribunaal werden daarbij minstens 150 burgers, allen Serven, gedood en 150.000 tot 200.000 verdreven. In Servië spreekt men van vele honderden doden en 400.000 vluchtelingen. Operatie Storm zette de grootste etnische zuivering in gang van de Joegoslavische oorlogen. Toch is Ante Gotovina een held. In de Kroatische media werd het nieuws van zijn arrestatie doorspekt met lovende woorden.

Ter contrast: ook afgelopen week werden in Belgrado dertien mannen en een vrouw veroordeeld voor de moord op minstens tweehonderd Kroatische burgers in Vukovar in 1991. Er vielen hoge straffen, van twintig, vijftien en dertien jaar. Slechts één aangeklaagde kwam er met vijf jaar vanaf. In Kroatië is een binnenlands proces tegen «eigen» oorlogsmisdadigers nog altijd ondenkbaar.

Het proces tegen Gotovina zou tot nóg een succes kunnen leiden. Het kan licht werpen op de schimmige rol van de Verenigde Staten bij Operatie Storm. Die rol is te zien op de archiefbeelden die de journaals uitzonden omtrent Gotovina’s arrestatie. Kroatische Rambo-stijl-eenheden, bewapend met M16’s, niet met de in Joegoslavië veel geproduceerde kalasjnikov. De M16 wordt gefabriceerd door de Amerikaanse firma Colt. Algemeen wordt aangenomen dat de VS ondanks een VN-wapenembargo de Kroaten bewapend hebben. Een wijdverbreide notie is ook dat medewerkers van de Amerikaanse militaire firma MPRI Kro a tische militairen getraind hebben en het strategische denkwerk hebben gedaan dat voorafging aan Operatie Storm. MPRI wordt bevolkt door Amerikaanse ex-officieren en is nauw verbonden met de Amerikaanse krijgsmacht. Het bedrijf traint Amerikaanse manschappen en officieren en werkt in opdracht van de Amerikaanse regering in Afghanistan en Irak. Hoewel er veel aanwijzingen zijn voor het tegendeel heeft MPRI betrokkenheid bij Operatie Storm altijd ontkend. Hopelijk is Goto vina bereid hierover het achterste van zijn tong te laten zien.

JOERI BOOM

Vrijheid is geen wijsheid

Bezoekers van wikipedia.com mogen niet anoniem sleutelen aan artikelen. Waar is de vrije-kennis-belofte van internet.

AMSTERDAM – Uit angst dat in formatie onbetrouwbaar wordt, moeten gebruikers van de online encyclopedie wikipedia.com zich nu eerst registreren voordat ze iets mogen toevoegen. Wikipedia is een zogeheten open source- encyclopedie. Iedere bezoeker kan artikelen aanmaken of wijzigen, met het idee dat onjuist heden zo altijd verbeterd worden. De site is een groot succes. Maar het systeem eist veel vertrouwen in de integriteit van de bezoeker.

Begin oktober publiceerde Nicholas Carr – voormalig hoofdredacteur van Harvard Business Review – een artikel waarin hij de chaos van de digitale encyclopedie aankaartte. Uit artikelen over Jane Fonda en Bill Gates maakte Carr op dat Wikipedia een ratjetoe van dubieuze feitjes is, in elkaar geknutseld door mensen die óf geen benul hebben waar over ze schrijven, óf iets toevoegen om het onderwerp in een negatief daglicht te stellen.

Jim Wales, de oprichter van Wikipedia, moest toegeven dat een kwaliteitsstandaard ontbrak. Dit werd nog eens benadrukt door de rel met John Seigenthaler. Seigenthaler was ooit assistent van John Kennedy en kwam er onlangs tot zijn verbazing achter dat hij op Wikipedia genoemd werd als betrokkene bij de moorden op de Kennedy’s. In een artikel in de krant USA Today beschuldigde hij Wikipedia van «karaktermoord in de digitale wereld». Een aanklacht indienen ging niet, want het artikel was anoniem geplaatst. Vanaf nu kan dat niet meer. Hiermee komt een einde aan de vrijheid-blijheid, of beter vrijheid-wijsheid, waarop de ency clopedie gebaseerd is.

De negatieve berichten over het online naslagwerk komen net op het moment dat de Nederlandse Wikipedia-site sneller groeit dan ooit. Dit jaar verdubbelde het aantal artikelen tot meer dan honderdduizend. Het Amerikaanse Wired Magazine blies in augustus nog de loftrompet. In het artikel We Are the Web werd Wikipedia beschreven als het «collectieve verstand» van het inte rnet dat met al zijn beschikbare kennis een beter beeld geeft van het menselijk bestaan dan «engelen hebben vanuit de hemel». Kortom, door de encyclopedie floreert de term «vrije kennis» tot goddelijke proporties.

Door de recente ontwikkelingen met Wikipedia blijkt dat een dergelijk enthousiasme over het web naïef is. «Vrije kennis» is wel vrij, maar dat betekent nog niet dat het ook kennis is. Juist de vrijheid van de vrije kennis tast de waarde van deze kennis aan. Het web wordt gerund door hobbyisten die prachtige websites bouwen en aan alle openbare discussies meedoen die ze kunnen vinden. Wikipedia is voor hen een eldorado. Maar hun enthousiasme maakt ze noch objectief noch betrouwbaar.

De Engelsen zeggen het mooi: «The Internet is a great place, but you wouldn’t want to live there.» Je zou ook kunnen zeggen: het internet is een geweldige bron, maar je kunt er niet van drinken.

JOOST DE VRIES

Turkooizen Tories

Er is een lichtje in de grauw sluier van oliedampen die over Engeland trekt: de Conservatieven hebben het milieu herontdekt.

LONDEN – In Margaret Thatchers autobiografie The Path to Power staat een foto waarop het hoofdpersonage twee boodschappentassen omhoog houdt, een volle en een halfvolle. Hiermee maakte Thatcher tijdens de verkiezingscampagne van 1979 inflatie be grijpelijk voor huisvrouwen. Het nos talgische is voor alles de aanwezigheid van boodschappen tassen. In het Verenigd Koninkrijk is de boodschappentas een verloren zaak. De gemiddelde Brit betreedt de supermarkt met lege handen om er met zo’n vijf plastic tasjes uit te komen. Sterker, de supermarktcaissières pakken de gratis tasjes, die vijfhonderd jaar lang methaangassen zullen produceren, glimlachend in. Dat weigering van dit stukje klantvriendelijkheid al snel wordt gezien als een belediging typeert het twijfelachtige milieubewustzijn der Britten. Statiegeld bestaat niet en amper de helft van de bevolking scheidt afval. Berichten over illegale export van gescheiden afval naar derdewereldlanden maakt het enthousiasme er niet groter op. Onlangs werd in Indonesië een berg oud papier uit de Londense wijk Islington opgegraven.

Het is symbolisch dat het hier ging om afval uit het heartland van New Labour. De regering-Blair heeft weinig bereikt op milieu gebied. Treinende forensen worden de auto in geprijsd, de groene lobby is niet meer welkom op Downing Street en de enige luchtvervuiling waar de regering zich druk om maakt is sigarettenrook. De meest invloedrijke minister op milieugebied is vice-premier John Prescott, die de laatste restanten groen in Zuidoost-Engeland wil platbombarderen met achthonderdduizend goedkope huizen.

De nieuwe leider van de Conservatieven, David Cameron, heeft dit gat in de markt ontdekt. In de eerste week van zijn leiderschap sprak hij niet over misdaad en belastingen, maar over milieu. Om te bewijzen dat blauw samen kan gaan met groen heeft hij het Quality of Life-comité opgericht. Dit staat onder leiding van John Gummer, milieuminister onder John Major en door deze ex- premier omschreven als «a fully paid-up member of the green welly brigade». Interessanter is diens rechterhand, Zac Goldsmith, de dertigjarige zoon van wijlen James Goldsmith, een miljardair die politieke faam maakte als leider van de eurosceptische Referendumpartij. De jonge Goldsmith is eigenaar van The Ecologist. Zelf is hij de enige joodse varkenshouder van het land. De op een landgoed woon achtige Goldsmith pleit niet voor een minimalistisch bestaan op aarde. In plaats van te leven als monniken acht hij het bestaanbaar om economische groei te combineren met op hightech en gezond verstand gebaseerd milieu bewustzijn.

Turkoois toryisme is geen mode gril. Tot in de jaren zestig waren de Tories de bewakers van het «green and pleasant land» tegen de filistijnen van Labour, waar de marxistische overtuiging heerste dat de natuur er was om te worden geëxploiteerd.

PATRICK VAN IJZENDOORN

«Altijd buitenlanders»

Volgens de Franse minister Sarkozy zijn de meeste brandstichters van dit najaar buitenlanders met een justitieel verleden, volgens een andere minister is polygamie de oorzaak.

PARIJS – De Franse politie heeft de vrijheid om iedere jongere met een beetje donkere huid als verdachte te behandelen. Wie een trein in de voorsteden van Parijs neemt, kan het zien. De politie dwingt een rustig naar muziek luisterende jongere op te staan, zijn handen in de lucht te steken, zich van voren en van achteren te laten fouilleren, zijn zakken leeg te halen en zijn identiteitsbewijs drie keer te laten controleren. Daarna mag hij gaan zitten.

Frankrijk heeft de schrik van immigranten. Maar volgens Gérard Noiriel draait het oproer van jongeren om iets anders. Noiriel is historicus, gespecialiseerd in de immigratie in Frankrijk sinds de negentiende eeuw. Hij is een initiatief nemer van het Nationale Centrum Geschiedenis der Immigratie dat in 2007 in Parijs wordt geopend.

«In individuele gevallen is het mogelijk dat het ontbreken van een vader met autoriteit een rol speelt. Het is een oude redenering. Vroeger werd dit over Italiaanse immigranten ook gezegd. Maar het argument van de polygamie is zuiver racistisch. Polygamie komt bij een minuscule Afrikaanse minderheid voor. Je kunt ook zeggen dat je het probleem van geweld dadige alcoholistische vaders niet bij moslims ziet», aldus Noiriel.

«Het enige wat overal een rol speelt is armoede. Bij alle jongeren kun je er zeker van zijn dat ze geen werk hebben en dat hun ouders in moeilijke omstandig heden verkeren. Het geweld is helemaal geen verrassing. En het is ook niet nieuw. In de jaren vijftig van de vorige eeuw waren er gewelddadige stakingen. Stakende arbeiders hebben eens een hele compagnie van de CRS (de mobiele eenheden – bvdv) ontwapend. Er is een overeenkomst met die stakingen en het geweld van de jongeren vandaag. De stakende arbeiders waren arm en wilden met hun geweld afrekenen met de Franse staat. De politici hebben de jongeren trouwens gelijk gegeven. De regering had de subsidies voor verenigingen in die wijken ingetrokken. Na de branden zijn ze weer hersteld. De schandalige moraal daarvan is: als jullie auto’s verbranden luisteren wij naar jullie klachten. De politici kritiseren de jongeren aan de ene kant en geven ze aan de andere kant gelijk. Het zijn geen getto’s van de immigratie. Het zijn de getto’s van de armoede. Immigranten die het eenvoudigste werk doen wonen in de armste buurten. Zodra iemand het zich kan permitteren, verlaat hij zo’n buurt. Vroeger hadden Italiaanse, Spaanse, Poolse en Portugese immigranten het voordeel dat ze gebruik konden maken van een periode van welvaart. Nu is de sociale mobiliteit vastgelopen.

Maar dit is geen actueel thema bij het openbare debat. Dat jongeren van Aziatische afkomst dikwijls betere kansen hebben op werk heeft ermee te maken dat hun ouders afkomstig zijn uit meer ontwikkelde milieus.»

In Frankrijk is de regel dat alle burgers gelijk zijn heilig. Noiriel: «Dat is een mythe. Vooral bij de immigratie is geen sprake van juridische gelijkheid. In Frankrijk is voor ongeveer een derde van de banen vereist dat iemand de Franse nationaliteit heeft of, sinds kort, uit een lidstaat van de EU komt. Het gaat niet alleen om ambtenaren. Het geldt voor de spoorwegen, voor energiebedrijven en voor marinewerven. Buitenlandse artsen verdienen in ziekenhuizen de helft minder dan hun Franse collega’s. Veel mensen denken dat immigranten hun arbeidsplaatsen hebben ingenomen. In de democratie hebben de burgers altijd gelijk. Daarom kan Sarkozy niet zeggen dat de Fransen een oproer hebben veroorzaakt. Het zijn buitenlanders of misdadigers. Bij de reactie van politici zie je een oude xenofobische reflex. In de jaren dertig werd bij stakingen veel gesproken over de hand van Moskou. Natuurlijk was er de realiteit dat er communisten waren die een band met Moskou hadden. Maar dat betekende niet dat Moskou met een druk op de knop een staking kon veroorzaken. Aan het eind van de negentiende eeuw vermoordde een Italiaanse anarchist de Franse president. Daarop volgde een golf anti-Italiaanse vreemdelingenhaat. Zodra er een staking was, zei men dat er Italiaanse anarchisten achter zaten.»

BEN VAN DER VELDEN