Naderen we een breekpunt, slaat de golf om, of deinen we door? Telkens hoop ik weer op het eerste: de grens is nu echt bereikt, alles barst open, denk aan de wooncrisis, het gebrek aan bedden in de zorg, de almaar teruglopende resultaten in het onderwijs, hoeveel duidelijker kan worden dat de vermarkting van alles van waarde een ontstellend slecht idee is geweest? Kapitalisme is kapot, laat de boel leeglopen, begin opnieuw! Alleen gebeurt dat telkens maar niet. De kritiek zwelt aan, ergens wordt wat ingedamd, iemand steekt een (middel)vinger in de dijk, en we gaan weer door. Totdat het water ergens anders overstroomt, de kritiek weer aanzwelt, enzovoort.
Denk bijvoorbeeld ook aan Instagram, waar de mens zichzelf vermarkt. Inmiddels lijkt de ondraaglijke perfectie die daar regeert toch echt zijn breekpunt te hebben bereikt. Gebruikers klagen al langer over het veel te gladde keurslijf, er worden steeds meer verdrietige berichten gedeeld, want het leven is niet alleen sing and dance, en onlangs las ik dat er nu ook eindelijk, godzijdank, een beweging is ontstaan die zich keert tegen alle fitgirls, avocado-bowls en ik-begin-mijn-dag-met-ademoefeningen. Gezondheid is uit. Hedonisme is in. Foto’s worden niet meer gemaakt bij daglicht, onder een stralende zon, maar ’s nachts, in een bar, met een cocktail in de hand. Oké, de foto’s stralen vooral decadentie uit, met veel kroonluchters en kaarsen, niemand heeft een ladder in zijn panty, niemand een blauw oog of gespleten lip, niemand ligt op straat in zijn eigen kots, maar het is een begin?
Of een einde misschien, want volgens vriendin N. is Instagram sowieso passé. Oud nieuws en vergane glorie, alleen millennials gebruiken dit medium nog en die lopen ook alweer tegen de veertig. Jongeren daarentegen zitten op BeReal.
Bij BeReal deel je je leven alleen met échte vrienden. De app verstuurt elke dag, op een willekeurig moment, een melding dat je NU een foto moet maken, en wat je ook doet, waar je ook bent, al is het op de wc, die foto post je dan. Omdat de camera twee kanten op schiet, verschijnt in beeld zowel je uitzicht als, kleiner in een hoekje, je eigen gezicht.
In een hotelbar liet N. zien hoe het werkte, samen met L. dronken we cocktails, dus die eerste foto was meteen een plaatje. En ook op dag twee en drie zat ik wel goed, dacht ik van tevoren. Op het programma stonden een surprise party en een boekpresentatie, dus kom maar op met die BeReal-melding en kijk mij eens sociaal en gezellig en het centrum van mijn wereld zijn! Alleen kwam die melding maar niet. Pas toen ik op dag twee alweer thuis was en alleen op mijn balkon zat te roken ontving ik de opdracht om een foto te maken. Op dag drie zat ik met mijn zoontje op de bank The Last Airbender te kijken, een bord eten op schoot.
Maar dat is dus precies wat er zo geweldig is aan BeReal! Het is zo niet-performatief. Je kunt de situatie niet mooier maken dan ze is, je kunt er niet eens voor zorgen dat je zelf mooi op de foto staat, omdat het volstrekt onduidelijk is wanneer die precies wordt gemaakt, laat staan dat er filters zijn. Ik zie mijn vrienden zoals ik ze ken. Het voelt… echt?
Het is de belofte die elk sociaal medium hiervoor ook al maakte: meer echtheid, meer communicatie, meer connectie. Instagram is nu twaalf jaar oud, destijds heerste ook zo’n hang naar authenticiteit. Het was de tijd van hipsters, vergeten groenten en kappers die voortaan barbiers genoemd wilden worden. Totdat de commercie alles opslokte en ook Campina reclame begon te maken met een bebaarde man die een racefiets aan de muur had hangen. Je kunt wel denken dat er een breekpunt nadert, maar uiteindelijk dein je gewoon mee op de golf.
‘Ik vind dit zó erg niks voor jou’, zei vriendin F. bijna verwijtend toen ik haar probeerde te overtuigen om ook op BeReal te gaan. Ze wilde zelfs niet op mijn foto, net nu de melding eindelijk eens kwam in een sociale situatie. Toen ik de foto alsnog stiekem probeerde te maken, viel mijn telefoon uit: vergeten de batterij op te laden.
Ze heeft natuurlijk gelijk. Als iets aantoont hoezeer we door technologie worden gevormd en gestuurd is het wel een app die zegt dat je NU een foto moet maken. Dat is nog erger dan een stappenteller die je vlak voor slapengaan de deur uit jaagt of een van al die apps die het internet een paar uur afsluiten om je tegen jezelf te beschermen.
Maar ik kan het niet helpen. Ik vind het echt heel fijn om mijn vrienden op hun allernormaalst te zien. De foto’s zijn meestal hartstikke saai, weer die computer, weer dat uitzicht uit het raam, maar heel even heb ik mijn vrienden dichtbij en zie ik de wereld door hún ogen. Die foto van een yogalerares op tv met daarbij het bezwete hoofd van L. is bovendien onbetaalbaar.
Dit is hoe het gaat, daarom komt dat breekpunt maar niet, of zoals Al Pacino in het derde deel van The Godfather zegt: ‘Just when I thought I was out, they pull me back in.’