Twee geliefden treden hand in hand marteling en een wisse dood tegemoet. Hun misdaad: ze beminnen elkaar. En dat mag niet. In de zeventiende eeuw infecteert het Tokugawa-shogunaat namelijk het land met obsessies rond rijkdom, status en sociale controle. Zoals vaak in verhalen over systematische onderdrukking hebben de minnaars in dit verhaal – The Crucified Lovers (1954) van Kenji Mizoguchi – geen controle over hun leven, zelfs niet als het gaat om het feit dat ze om te beginnen verliefd worden op elkaar. Al in de eerste, buitenechtelijke aanraking tussen de mooie dame van stand Osan (Kyōko Kagawa) en de lage kantoorklerk Mohei (Kazuo Hasegawa) zit dat verschrikkelijke einde, en dat is prachtig om te zien.
Mizoguchi’s film maakt deel uit van een nieuw seizoen in Eye Filmmuseum van gerestaureerde klassiekers uit de gouden jaren vijftig van de Japanse cinema. Naast dit meesterwerk, dat maar heel zelden in een bioscoopzaal draait, zijn nog twee films van Mizoguchi te zien: The Life of Oharu (1952), een radicaal-feministische vertelling over de wijze waarop vrouwen systematisch worden onderdrukt, en Sansho the Bailiff (1954), over het wel en wee van twee adellijke families in de twaalfde eeuw.
Ook staan nieuwe restauraties van werk van Yasujiro Ozu en Shohei Imamura op het programma, wat het geheel thematisch ietwat raadselachtig maakt, want inhoudelijk zijn de raakvlakken tussen deze makers niet meteen evident. Niettemin, het zien van misschien wel Mizoguchi’s grootste meesterwerk in een Nederlandse bioscoop is een van de filmhoogtepunten van dit jaar.
The Crucified Lovers is gebaseerd op een stuk uit 1715 van de beroemde dramaturg Chikamatsu Monzaemon dat ook als Bunraku-poppentheater en kabuki-toneelstuk werd opgevoerd. Theatrale conventies keren dan ook terug in Mizoguchi’s kenmerkende, afstandelijke stijl. Hoewel de regisseur geroemd wordt om zijn zwiepende camerabewegingen die het sequence shot mogelijk maken – de camera toont afwisselend verschillende verhaalelementen in het beeld – bepaalt juist de statische blik belangrijke betekenissen in The Crucified Lovers. Een mooi voorbeeld van deze toneelachtige benadering komt ongeveer halverwege het verhaal: een leeg bootje op het water, pas verlaten door de vluchtende geliefden die buiten beeld voor het eerst toegeven aan lichamelijke passie. De scène treft des te meer omdat ze min of meer toevallig ontdekten dat ze naar elkaar smachtten. Ze werden namelijk samen ‘betrapt’ terwijl er op dat moment nog niets tussen hen was. Wat onschuldig begint, eindigt onvermijdelijk in een schandaal.
Mizoguchi staat erom bekend dat hij in zijn werk vooral focust op het lot van vrouwen in een repressieve samenleving. Maar anders dan in The Life of Oharu, waarin het verhaal om de tragiek van een enkele vrouw gaat die aan lager wal raakt doordat de gemeenschap haar geen enkele vrijheid gunt, is de focus in The Crucified Lovers meer algemeen op de wijze waarop tirannie menselijke emoties onmogelijk maakt. Daarom is de laatste scène – Osan en Mohei vastgebonden op een paard onderweg naar de locatie van hun executie – zo wrang, temeer wanneer een toeschouwer opmerkt: ‘Nog nooit waren ze zo gelukkig.’
Japan Restored is t/m 23 december te zien in Eye