Het was vorige week donderdag stampvol in het kleine zijzaaltje van het Vredespaleis. Webster University en het Permanente Hof van Arbitrage, het oudste internationale juridisch instituut in Den Haag, lanceerden het boek The Hague: Legal Capital of the World. Zoals burgemeester Wim Deetman het in dit boek uitdrukt: «In deze stad wordt dagelijks juridische geschiedenis geschreven.»

Maar de omstandigheden laten meer en meer te wensen over. Vorige week dinsdag luchtte Taco T. van den Hout, secretaris-generaal van het Internationaal Hof van Arbitrage, in het radioprogramma De ochtenden van de VPRO zijn hart. Hij deed een boekje open over de Haagse ambtenarij op een aantal ministeries (zoals Justitie, Sociale en Binnenlandse Zaken), waar «calvinistische jaloezie» en «platvloerse afgunst» het leven moeilijk maken voor veel van de dertigduizend internationale medewerkers die in Den Haag werken en wonen. En dat terwijl Nederland in de woorden van het ministerie van Buitenlandse Zaken «plichten» heeft tegenover al die internationale topjuristen en andere medewerkers.

Den Haag is de broedplaats van internationale gerechtshoven en organisaties. Sinds het begin van de vorige eeuw is er het Internationaal Hof van Justitie gevestigd, gehuisvest in het Vredespaleis, een geschenk van de Amerikaanse miljonair Andrew Carnegie. Daar huist ook het Permanente Hof van Arbitrage (sinds 1899).

Voor het overige is er reden voor veel klachten. Sinds een aantal jaren zetelt het Internationaal Strafhof, waar 340 man werken, tijdelijk in het voormalige KPN-gebouw aan de Maanweg op een industrieterrein in Den Haag-West. Het Hof moet dit gebouw delen met Eurojust, de Europese organisatie van officieren van justitie, die op haar beurt nauw moet samenwerken met Europol, dat weer tijdelijk is gehuisvest aan de Raamweg in een voormalige politieschool. Europol zelf heeft meer dan acht jaar een interne en externe strijd moeten voeren om een permanente plek. Een aantal maanden geleden kreeg Europol te horen waar zij straks huisvesting krijgt: in een nieuw gebouw tussen de Organization for Prohibition of Chemical Weapons en het Congres gebouw aan de Kennedylaan. De maquette van de architect is gereed, maar eerst moet de Statenzaal van het Congresgebouw worden gesloopt omdat er anders te weinig ruimte is.

Het Strafhof werd destijds aan de gemeente «verkocht» door een in Den Haag gevestigd internationaal pr-bureau. Tot een paar weken geleden dacht iedere buitenstaander dat de voormalige Alexanderkazerne daarvoor zou zijn bestemd, na veel getouwtrek ter beschikking gesteld door met ministerie van Defensie. Velen meenden dat de plotselinge nieuwbouw op het terrein van die kazerne werd uitgevoerd voor het Strafhof. Dat denkt de afdeling voorlichting van de gemeente nog steeds. Fout. De nieuwbouw is voor de landmacht, draagt de koninklijke naam Citadel en wordt een soort personeelshotel.

Waar komt het Strafhof dan wel?

«Alexanderkazerne», zegt gemeentevoorlichting.

Maar waar dan? Er is geen plaats.

Volgens een voorlichter van het Strafhof worden «misschien» nog dit najaar een paar opties voorgelegd aan de ruim zestig deelnemende landen aan het Strafhof. Het liefst zou men gaan naar het pand waar Europol tijdelijk zetelt. Net als Eurojust werkt het Strafhof namelijk graag in de omgeving van Europol omdat de belangen (strijd tegen het terrorisme) parallel lopen. Ook heeft men bij het Strafhof belangstelling voor een weiland aan de Van Alkemadelaan waar het landgoed Clingendael aan strookt. Dat weiland ligt naast de Marechausseekazerne, zodat de beveiliging dan weinig problemen zou opleveren. Instituut Clingendael vreest echter dat dan zijn uitzicht wordt belemmerd.

Maar voorlopig blijft het Strafhof met Eurojust in het voormalige KPN-gebouw. «En daar horen wij toch niet», zegt een functionaris die niet bij naam genoemd wil worden.

Kortom, het gaat niet goed met Den Haag als juridische hoofdstad van de wereld. Tijdens de bijeenkomst vorige week in het Vredespaleis presenteerde een functionaris van Europatent in Rijswijk, waar 2700 man werken, de voorlopige uitslag van een enquête onder de medewerkers over de vraag of zij tevreden zijn met hun behandeling in Nederland. «Neen», antwoordde tachtig procent. «We moeten uitkijken», zegt de directeur Kabinet & Protocol van Buitenlandse Zaken: «Als dit rondgaat in de wereld, wil niemand meer naar Den Haag.»

Tegenwerking, gebaseerd op «calvinistische jaloezie», komt niet van Buitenlandse Zaken, «daar begrijpen ze ons wel». Maar op andere departementen redeneert men: «Zij betalen geen belasting, wij wel», en «zij rijden in belastingvrij aangeschafte auto’s en wij niet». Er is geen begrip voor het feit dat de internationale medewerkers over de wereld van hot naar her worden geschopt. Vaak hebben ze kinderen die in eigen land studeren, maar die met Pasen, Pinksteren en Kerstmis graag even bij de familie zijn. Voor ieder bezoek moet een eenmalig visum worden aangevraagd en dat kan soms weken duren. Het argument is formeel: het Schengen-akkoord. Chinese zakenmensen die hier handel willen drijven, hebben daarop iets gevonden. Zij vragen visa aan voor Duitsland of Denemarken, krijgen dat op korte termijn en reizen dan door naar Rotterdam.

Burgemeester Deetman ziet de gevaren van de ambtelijke «sabotage». Daarom heeft hij de presentatie van The Hague: Legal Capital of the World te baat genomen om nog eens uitgebreid kond te doen van het feit dat er in Den Haag verdragen worden gesloten, dat Den Haag de stad is waar internationale organisaties, groot en klein, hun hoofdkwartieren hebben: «Dit fenomeen vervult de burgers van Den Haag met trots.» In het zaaltje van het Vredespaleis werd desondanks veel geklaagd. De internationale organisaties en gerechtshoven staken hun bezwaren tegen de Haagse ministeriële bureaucratie en jaloezie niet onder stoelen of banken. Het noopte Bob Lagerwaard van de gemeente Den Haag om nog eens te benadrukken dat «wij wel blij zijn met de juridische juwelen aan de Haagse kroon, (…) maar dat wij niet in staat zijn het land voor deze juwelen op zijn kop te zetten, omdat Den Haag beperkte riemen heeft om mee te roeien.»

Dat laatste is juist. De legal capital mag niet vergeleken worden met wereldsteden als New York, Parijs of Londen. Wie door de statige lanen van de residentie wandelt, kan de problemen van burgemeester Deetman en zijn mensen wel begrijpen. Voor elke villa waar een

internationale functionaris verblijft, staat een gepantserd huisje, soms zonder de bewapende agent waarvoor het is bedoeld. Deetman heeft van de rijksoverheid meer manschappen gekregen, maar het blijft inderdaad roeien met weinig riemen.

En de pesterijtjes (eenmalige visa, wel/geen belasting) van de Nederlandse bureaucratie?

Daarover heeft minister-president Jan Peter Balkenende twee weken geleden de volle laag gekregen toen hij een receptie van de Organization for Prohibition of Chemical Weapons aan de Kennedylaan bezocht. Alle internationale organisaties en hoven waren uitgenodigd en zagen hun kans schoon de premier hun bezwaren te melden. Hij schrok, beloofde te doen wat hij kon, en bracht diezelfde vrijdag de zaak in het kabinet. Deze zomer nog zal aan de Kamer een nota over de zaak worden aangeboden.

In een persbericht concludeerde de VPRO na De ochtenden dat de internationale organi saties «dreigen met weggaan». Het ANP zette het bericht op het net en talloze kranten berichtten erover. De organisaties gaan niet weg, maar ze vonden het wel tijd hun vinger op te steken.

Die dertigduizend mensen betalen inderdaad geen belasting. Maar de vaderlandse middenstand (restaurants, hotels, winkels) mist deze klanten niet graag. «Jezus, ze gaan toch niet weg?» vraagt een restauranthoudster in de Frederikstraat: «Dat betekent verlies van heel goede klanten.»

In het Charter van de Verenigde Naties staat dat er gezorgd moet worden voor «good offices». Zoals Buitenlandse Zaken zegt: »Wij hebben plichten te vervullen.» Haast is geboden.

_______________________

Wie zitten er in Den Haag?

Internationaal Hof van Justitie, Permanent Hof van Arbitrage, The Organization for Prohibition of Chemical Weapons, The International Criminal Court (Strafhof), Europol, The Carnegie Foundation, The Hague Conference of International Law, The Iran-United Nations Claim Tribunal, The International Criminal Tribunal for the Former Yugoslavia, The International Criminal Tribunal for Ruanda, The Appeals Chamber, The Hague Conference on Private International Law, TMC Asser Institute, The Netherlands Institute of International Relations Clingendael, The Institute of Social Studies, The Peace Palace Library, The Hague Academy for International Law, The Hague Academic Coalition, Study Centre for Internationa lization of the Law.