De man vult het beeld. Hij heeft zijn handen hoog in zijn zij geplaatst en zijn mond in een grimas getrokken. Het is gespeelde boosheid – of de getergde gelaatsuitdrukking van iemand die tegen zijn zin wordt geconfronteerd met de vraag: wat te doen?
Achter de man is een whiteboard zichtbaar. Het is helemaal volgeschreven, maar de krabbels zijn onleesbaar. Ook zijn er een paar post-its opgeplakt en minstens twee kleine zwart-witfoto’s. Een daarvan is de contrastrijke afdruk van het portret van een jonge vrouw. Het haar van de man bevat meer grijstinten en het piekt golvend omhoog, zoals een flakkerend vuurtje naar de hemel reikt.
Maar dat alles is natuurlijk niet wat de aandacht van de kijker trekt. Dat is uiteraard het zorgvuldig uitgeknipte stukje papier dat hij voor zijn ogen en achter zijn bril heeft geplaatst. Het stukje papier waarop hij of iemand anders twee nieuwe ogen heeft getekend, twee ogen die schuin naar boven wegkijken en die zo op de een of andere manier precies de schijnheiligheid lijken uit te beelden – ‘Who, me?’ – waarmee de eerdergenoemde grimas dikwijls wordt beantwoord.
Het is alsof op zijn gezicht de hele interactie tussen de leraar die zijn autoriteit op de proef gesteld ziet en de leerling die iets op zijn geweten heeft in één keer zichtbaar wordt.
De man op de foto is een Italiaanse fotograaf met een naam die op de een of andere manier perfect lijkt te passen bij zulke dubbelzinnigheid: Guido Guidi. Een naam die als je hem hardop uitspreekt iets wegheeft van een mantra. You win some, you lose some, c’est la vie, Guido Guidi.
De foto is gemaakt door Jason Fulford en afkomstig uit The Heart Is a Sandwich. Een ondoorgrondelijke titel, maar dat mag geen verrassing heten. Eerdere boeken van Fulford: Raising Frogs for $$$, Hotel Oracle en Contains: 3 Books.
The Heart Is a Sandwich bevat net als die eerdere boeken vierkante foto’s die Fulford tijdens zijn omzwervingen door Europa en Amerika heeft gemaakt. Het zijn kleurrijke beelden die direct duidelijk maken hoezeer hun maker gefascineerd is door vormen. Dat klinkt misschien een beetje abstract, maar dat heb je met vormen nu eenmaal en die abstracte interesse wordt op geen enkele manier iets zwaars.
Fulfords foto’s zijn namelijk uniek in de wijze waarop ze speels en serieus tegelijk zijn. In de manier waarop ze kunst en schoonheid ernstig nemen en op hetzelfde moment uit niets dan luchtigheid lijken te bestaan. Ze maken in één oogopslag zichtbaar wat G.K. Chesterton moet hebben bedoeld toen hij zei dat het een misvatting was te denken dat serieusheid het tegenoverstelde van grappigheid zou zijn, omdat het tegenovergestelde van grappig simpelweg niet-grappig was – en het tegenovergestelde van serieus niet-serieus.
Het zit in de wijze waarop verschillende foto’s rijmen wanneer ze tegenover elkaar worden geplaatst of in het kleine, absurdistische verhaaltje dat een reeks beelden soms vertelt. Er is een stuk brood in de vorm van een kruis, coppia ferrarese, speciaal voor hem gemaakt door een tweetal bakkers uit Ferrara die moeten lachen om zijn naam – ‘Jason? Like Halloween? Don’t give this guy a knife’ –, dat een lange en verrassende weg door het boek aflegt. Maar soms zitten de ernst en de humor in één en dezelfde foto. Neem bijvoorbeeld het beeld van een wit muurtje in de zon waarvan de strakke lijn die wordt gevormd door de bovenzijde van de kantelen exact samenvalt met de horizon. Het is lastig te zeggen waarom, maar het effect van de moeite die uit de compositie spreekt is dat een foto van welbeschouwd helemaal niets tegelijk mooi en grappig wordt.
Ik denk dat ik het portret van Guido Guidi wel tien keer had gezien voordat ik de kleine gaatjes in het papier registreerde. Ze zitten precies in het midden van de ogen, maar die cirkels zijn laconiek getekend en niet met een passer getrokken. Is het idee dat hij erdoorheen kan kijken? Of zijn ze daarvoor te klein?
Nou ja, een gaatje kan in principe niet te klein zijn om licht door te laten, toch? Dat is het hele idee van de camera obscura. En hoe kleiner het diafragma, hoe groter de scherptediepte van het beeld dat wordt geprojecteerd. Hoe kleiner het gaatje waardoor het licht naar binnen valt, hoe meer dingen de kans krijgen om scherp in beeld te komen. Dat voelt als een metafoor, of niet? Maar waarvoor dan? Voor hoe een klein boekje je iets groots kan doen inzien, denk ik. Dat schoonheid vrolijk mag stemmen.
Jason Fulford – The Heart Is a Sandwich (Mack, 2023), 318 blz.