Michail Gorbatsjov verklaarde vorige week in een radio-interview dat Vladimir Poetin een ernstige fout heeft gemaakt door na het ongeval met de Koersk niet onmiddellijk de pers in te lichten. Gorbatsjov heeft boter op zijn hoofd. Toen de kernonderzeeër Komsomolets in 1989 naar 1500 meter diepte zonk na een brand aan boord, werd de ware toedracht van de ramp onmiddellijk verborgen. Een in 1998 gepubliceerd rapport over de ramp ontmaskerde Gorbatsjovs «glasnost» als een wassen neus: de bemanning van de Komsomolets was verboden om met internationale SOS-seinen buitenlandse reddingsbrigades aan te trekken.

Ruim tien jaar later weten de Russische autoriteiten zich nog steeds geen houding te geven wanneer zich crisissituaties voordoen die een zeker gezichtsverlies inhouden. Zoals het dagblad Izvestia fulmineerde: «Onze onderzeeboten zinken niet, maar dalen af naar de bodem, en in Tsjetsjenië voeren we geen oorlog, maar een antiterroristische operatie. Onze regering drukt zich uit in eufemismen, maar dat is nog het ergste niet. Ze handelt insgelijks.»

De Russische gezagdragers hebben twee dagen geprobeerd een ramp met een kernonder zeeër te verhullen. Waarom zij dachten daarin te slagen is onduidelijk, maar in het verleden was het zo de norm om over (nucleaire) rampen te zwijgen. De informatie dat de twee kernreactoren aan boord van de Koersk gesloten zijn en geen bedreiging vormen voor het milieu wordt zonder slag of stoot aangenomen, hoewel ze afkomstig is van instanties die een week lang de pers hebben misleid.

De regio rond de Barentszee heeft de grootste concentratie kernreactoren in de wereld. Het merendeel hiervan bevindt zich aan boord van slecht onderhouden onderzeeërs. Maar wie dan vaart, die dan zinkt. Belangrijker is: hoe moet het nu verder met Poetin, de krachtpatser van Rusland voor wie nog geen half jaar geleden iedereen koos omdat hij tochtjes maakte met een straaljager en nota bene ook nog eens met een onderzeeboot? Het is natuurlijk verschrikkelijk beschamend dat de hulp van een Brits minisubje ingeroepen moest worden om die klunzige kolos te redden, maar beseffen de Russen zo langzamerhand niet dat ze gekozen hebben voor een man die nu al een jaar tevergeefs de separatisten in Tsjetsjenië probeert te verslaan, die dienstplichtigen opoffert in de strijd tegen terroristen die desondanks kans zien voetgangerstunnels op te blazen, een president die pootje baadt in de Zwarte Zee terwijl zijn onderdanen de verstikkingsdood sterven? Nee, want er wordt een zondebok gevonden om de nationale trots te redden.

Bij de recente bomaanslag in Moskou reageerde Poetin accuraat: de zondebok was al bepaald. Kandidaat-zondebokken van de ramp met de Koersk zijn vice-premier Klebanov («alsof onze reddingssystemen slechter zijn dan de Amerikaanse») en, als vanouds, de samenzweerdersnetwerken uit het Westen. Volgens ultranationalist Zjirinovski is de Koersk getorpedeerd door de Navo om Rusland te straffen voor de banden die het aanknoopt met Irak. Voormalig admiraal van de Zwarte Zeevloot Eduard Baltin spreekt van een botsing met een Amerikaanse onderzeeboot: hij heeft alles op zijn computer gezien. Poetin zal zo’n versie die de schuld legt bij een Amerikaans complot tegen Rusland natuurlijk moeten verwerpen: hij heeft geen keuze. Toch zal dit uiteindelijk wel de versie zijn die via de door het Kremlin gestuurde roddelpers en websites zijn weg vindt naar het bewustzijn van het volk. Dergelijke complottheorieën klinken de Russen immers weer als muziek in de oren.

Uit het rapport over de ramp met de Komsomolets blijkt dat de bemanning destijds geen flauw benul had van hoe haar veiligheidsuitrusting werkte. Nu, tien jaar later, verklaarde het militaire persbureau AVN dat de reddingstrainingen van de Koersk in mei zijn afgelast wegens «onvoldoende voorbereiding van de matrozen». Waarom stuurt Rusland zijn zeelui zonder rampscenario met kernonderzeeërs op pad? Omdat er eenvoudig geen fouten gemaakt worden, althans niet door de Russen. Ook binnen de ideologie van de huidige Russische regering is er geen plaats voor rampen waar de autoriteiten schuld aan hebben. En mochten er fouten gemaakt zijn, dan is het maar beter dat niemand daar later van kan getuigen.