Asielopvang, de stand van zaken eind augustus. De gemeente Tubbergen blijkt in juni tegen het coa te hebben gezegd dat het ‘niet wenste mee te werken aan de opvang van asielzoekers’. De wethouder ging er daarna van uit dat de opvang wel ‘in een andere gemeente geregeld zou worden’.
In Ter Apel heerst schurft, mensen kunnen niet douchen, er zijn geen dekens, geen nummertjes voor de volgorde van binnenkomst en registratie, dus springen honderden mensen op als er iemand bij een hek om papieren vraagt, er zijn steekpartijen en berovingen, de acht toiletten voor de ruim zevenhonderd mensen lopen over van de drek, een hulporganisatie die normaal in kampen in Bosnië en Griekenland werkt, deelt voedsel uit, een Rode-Kruis-medewerker staat met de handen in het haar, Artsen zonder Grenzen snelt toe om verwondingen, infecties, huidziekten te behandelen, de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd slaat alarm, twee mensen moeten acuut worden opgenomen in het ziekenhuis, een baby sterft.
In Tubbergen lopen de bewoners in een stille tocht tegen de gedwongen opvang van driehonderd asielzoekers net buiten het dorp, ieder met een omgekeerde Nederlandse vlag in de hand. Tijdens een turbulente bewonersbijeenkomst, beschreven in het Nederlands Dagblad, beaamt Eric van der Burg, vvd-staatssecretaris voor Asiel, dat ‘gemeenten en rijksoverheid samen de fout hebben gemaakt na 2015 het aantal opvanglocaties af te schalen’. Hij krijgt applaus uit de zaal.
Op 13 mei zei premier Rutte zich ‘diep te schamen’ voor de opvang van asielzoekers in Nederland. Er was ook toen al maanden een structureel tekort aan opvangplekken. Het Rode Kruis noemde de situatie in Ter Apel toen al ‘onmenselijk’. Op 7 juni riep het kabinet de asielopvang uit tot nationale crisis. Een landelijk organisatiecrisisteam werd opgetuigd, gecoördineerd door de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid. ‘All systems in a room, dat is de manier waarop wij in Nederland de problemen oplossen’, zei Rutte in zijn wekelijkse persconferentie.
Sindsdien werd de situatie alleen maar erger. Hoe kan een festival als Lowlands, waar 55.000 bezoekers drie dagen eten, slapen, naar de wc gaan, wel probleemloos worden georganiseerd, terwijl een interdepartementaal crisisteam met ‘all systems in the room’ niet voor een paar honderd mensen in Ter Apel een kamp kan opzetten met veldbedden, voedsel, hygiënische voorzieningen en registratiemogelijkheden? De cynische vraag die rijst: is het kabinet daar echt niet toe in staat – wat verontrustend is – of wil het dit gewoon niet?
‘De opvang van asielzoekers moet niet als crisis, maar als maatschappelijke opgave worden aangepakt’, luidde in juni het advies Asielopvang uit de crisis van de Adviesraad Migratie samen met de Raad voor het Openbaar Bestuur. Het probleem is namelijk niet een toename van het aantal asielzoekers, maar de vermindering van het aantal opvangplaatsen en ind-medewerkers. En dat er niet is gewerkt aan een structureel opvangbeleid. ‘De huidige crisisaanpak ondermijnt het maatschappelijke en politieke draagvlak voor de opvang’, aldus beide adviesraden.
Vrijdag 26 augustus. Nu alles uit de hand is gelopen, komt het kabinet met een plan: gemeenten moeten nog dit najaar extra woonruimte creëren voor statushouders, er komt extra geld voor noodopvang. Tegelijk wil het kabinet om de ‘tegenstanders’ tegemoet te komen de instroom van asielzoekers beperken door gezinshereniging te vertragen – wat ingaat tegen het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens – en de Turkije-deal, waarbij de afspraak is dat asielzoekers over de EU worden verdeeld, op te schorten. Het kabinet verwacht blijkbaar dat andere Europese landen de opvang wel zullen regelen.
Weer ontbreekt het aan politieke moed. Deze maatregel zal veel mensen die hier eindelijk met een nieuw leven willen beginnen pijn doen. Maar de VVD Limburg maakt zich vooral zorgen dat Nederland ‘te aantrekkelijk’ is en is er nog ‘niet gerust’ op. In welke wereld leven zij? In plaats van bewust crisis op crisis te laten ontstaan en zelf inhumaan te worden, zouden ze met reële oplossingen in hun eigen gemeenten kunnen komen. Dan neemt het draagvlak vanzelf toe.