Kunstschaatser Tonya Harding werd begin jaren negentig wereldnieuws toen zij betrokken was bij een incident tijdens de Amerikaanse kampioenschappen waarin een aanvaller het been van haar aartsrivaal Nancy Kerrigan brak. Hardings rol hierin is nooit helemaal opgehelderd. In I, Tonya blijft de kwestie van haar directe betrokkenheid bij de aanval in het midden. Dat werkt goed, want de poëtische waarheid is in dit verhaal vele malen interessanter is dan wat er echt gebeurde.
In de hoofdrol schittert Margot Robbie, genomineerd voor een Oscar voor beste actrice. De van oorsprong Australische speelt Tonya alsof die een zusje is van het personage waarmee Robbie beroemd werd: Harley Quinn, hoofdpersoon in de superheldenfilm Suicide Squad (2016). Zowel Tonya als Harley is een jonge vrouw die in de ban raakt van een geliefde die barst van de giftige mannelijkheid: Jeff (Sebastian Stan) in I, Tonya en de Joker (Jared Leto) in Suicide Squad. Opvallend is dat beide personages hun eigen soort gif op de mannen loslaten, waarbij een combinatie van geweld, seks en intelligentie bijzonder effectief blijkt. Tonya’s echtgenoot Jeff is een niet al te snuggere manipulator die gevangen zit in zijn eigen angsten, net als de Joker, met het verschil dat deze schurk uiteraard de slimheid zelve is.
Het is alsof de aantrekkingskracht van de foute mannen voor zowel Harley als Tonya een uitlaatklep biedt voor hun frustratie met een wereld geregeerd door burgerlijk fatsoen. Harley’s bizarre kostuum bestaande uit glitter en goud en netkousen is een toonbeeld van slechte smaak, net zoals dat van Tonya dat, passend bij het kunstschaatsen, een en al witte franje en roze strikken is. In het geval van Tonya botst dat blijkbaar met de cultuur van haar sport, wat blijkt in een scène waarin ze na een kuur te horen krijgt dat ze ‘ook op presentatie beoordeeld wordt’. Haar reactie is behalve puur ‘Harley’ ook tekenend voor haar opstandigheid: ‘Suck my dick!’
Achter dit soort subversieve momenten, die regisseur Craig Gillespie opwindend in beeld brengt met nummers als Devil Woman van Cliff Richard, zit desalniettemin een echte wereld vol tragiek. Tonya groeide op in een straatarm gezin, in een omgeving waarin fysieke en geestelijke mishandeling gewoon was. Haar vader vertrok toen ze klein was, haar moeder was een kettingrokende sadist. Toen ze verliefd werd op Jeff, werd haar leven al niet beter: elkaar ’s avonds rond de keukentafel aftuigen was schering en inslag. Hoe Tonya ook probeert weg te breken uit deze hel, telkens blijkt ze gijzelaar van haar afkomst. Het plan dat Jeff samen met een vriend bekokstooft is schitterend in zijn pathetiek: de vriend, die beweert ‘geheim agent’ te zijn, zorgt voor een zware jongen die Kerrigan met een ijzeren staaf bewerkt. Voor normaal denkende mensen lijkt zoiets bizar, maar in de leefwereld van Tonya en Jeff en de ‘geheim agent’ is dit een waterdicht plan. Bovendien: het werkte, goedbeschouwd.
Het mooie aan I, Tonya is dat ‘waargebeurd’ slechts als uitgangspunt dient voor een verhaal over Tonya’s strijd tegen de mannen en tegen een maatschappij die op haar ‘soort’ neerkijkt. Een slachtoffer is ze evenwel niet. Loopt Harley Quinn met een honkbalknuppel rond, Tonya heeft een riotgun in de aanslag. En wellicht ook een zwaar stuk ijzer, wie zal het zeggen.
Te zien vanaf 22 februari