Witte of rode wijn

Een gezin met de Hollandse pot aan tafel. Ouders en tienerdochter zijn uitgelicht, waardoor het een jaren-vijftigtafereel lijkt, toen de enige lamp boven tafel hing. Maar dit is documentaire. Een stem: ‘Na een zelfmoordpoging kom je toch weer op het punt dat het beter gaat?’ ‘Ja’, zegt het meisje, maar ook: ‘Als het gebeurd is, is het wachten tot het weer gebeurt.’ Achter haar de moeder, die mechanisch eet maar ademloos luistert, het hoofd afwendt, knikt, dan weer naar haar kind kijkt. ‘We kijken er eigenlijk nooit op terug’, zegt dochter. Als dat kritisch bedoeld is, verbaast dat want we hebben haar eerder al gezien, maar alleen moeder heeft over Iris’ pogingen en haar eigen wanhoop daarover gepraat. Iris wil er zeker niet met haar ouders over praten, wat het extra moeilijk maakt. Daarom verrast deze eetscène: ze wilde het er toch niet over hebben?

Maar doet het wel: ‘Als ik die gekke gedachten in mijn hoofd krijg is het heel moeilijk er niet naar te luisteren. Ik ben bang dat ik ooit iets doe dat onomkeerbaar is.’ Moeder: ‘Want je wilt niet – toch?’ Een smartelijk zinnetje, omdat ze wanhopig hoopt dat het antwoord een hartstochtelijk en definitief ‘nee’ is. Moeder kijkt naar Iris, die dat bevestigt – maar ja… Moeder knikt, lacht hard en huilt. Het is hartverscheurend.

In de korte film Een onvergetelijk afscheid is nog iemand te zien die leeft met verlangen naar de dood. Een geslaagde man met vrienden. Met wie hij er niet over praat. Hij zou willen dat voor hen dat verlangen er gewoon mag zijn zonder dat ze hun verbazing uiten, hem dwingen te praten, zich bezorgd tonen. Eigenlijk wil hij er net als Iris niet over praten, maar tegelijk lijkt hij de vrienden kwalijk te nemen dat ze het vooral hebben over de vraag of er eerst witte of juist rode wijn wordt gedronken. Het is complex. Dan is er Marline, wier vriend een aantal jaren geleden zijn leven beëindigde. Een aangekondigde dood, want vaak ging hun gesprek daarover. Tot ze accepteerde, zij het met de dieper liggende gedachte dat hij het uiteindelijk niet zou doen. ‘Ik red me wel’, had ze gezegd. Was dat niet fout geweest? Zijn afscheidsbrief was liefdevol.

Deze personages, met, verrassend, opvallend hechte banden, verschijnen omdat regisseur Claudio de Oliveira Marques, na een feestelijk Oud en Nieuw met zijn beste vriendin, meemaakte dat ze van het balkon van een flat naar beneden sprong. Dat is het raam van deze vertelling, die van grote urgentie is omdat hij worstelde en worstelt met het feit dat ze bijna al hun gedachten deelden, maar deze dus niet. Waarom heeft ze nooit gepraat? Had hij iets kunnen doen? Dit is een volstrekt integere, indrukwekkende eindexamenfilm van de Filmacademie (waar toch vaak veel moois vandaan komt, te zien in 3Lab). Een film die een gat moet vullen dat niet te vullen is. In een prachtige slottekst wint Oliveira’s mededogen het van verwijt. Toch had hij de ellende liever met haar gedeeld. De verdomde dood, zelfgekozen ook nog, waarna het te laat is om te vragen.