Woestijn

‘Eerst wilde ik stil zijn, maar ik heb een groeiende drang om gehoord te worden.’ Een jonge vrouw in een lange leren, bruine jas en een spijkerbroek met rafels aan de pijpen staat op een brug in Amsterdam en schreeuwt de woorden naar het water terwijl het verkeer achter haar langs raast, een fiets, een auto, een bakfiets. ‘Ik wil de stilte doorbreken, om een herriemaker te zijn, en om te bestaan met volume en met intentie’, schreeuwt ze vanaf een volgende brug over het Singel, een hand rond haar mond om haar stem kracht bij te zetten. ‘Je wordt stilgehouden door de stad’, schreeuwt ze ook, vanaf de mooie Oudeschans, ‘getemd om te passen.’ ‘Maar we kunnen niet altijd beleefd zijn’, vanaf een plek boven een gracht. ‘Hoe kunnen we ons verenigen met onze primaire emoties en driften in deze hoogst gedomesticeerde ruimtes?’, op een brug die leidt naar casino en Hard Rock Café.

Op elke brug klimt kunstenaar Sveske Ourø op een eenvoudige kruk en schreeuwt de longen uit haar lijf in een heerlijk staaltje publieke ongehoorzaamheid. Maar geen mens die haar hoort of aanstoot aan haar woorden neemt, een enkeling die opkijkt maar niemand die even stopt om te luisteren. Je stem laten horen op de drukste plekken van Nederland, demonstreert de kunstenaar met haar performance, is als roepen in de woestijn.

Met Yelling from bridges studeerde Ourø dit jaar af aan de Gerrit Rietveld Academie. Ze is een van 23 afstuderende kunstenaars aan Nederlandse kunstacademies die geselecteerd werd voor de tentoonstelling Best of Graduates, jaarlijks georganiseerd door Galerie Ron Mandos. De aard van hun werk loopt uiteen van klassieke schilderkunst tot experimentelere media, de toon is zowel politiek als poëtisch. Wat opvalt zijn de kunstenaars die net als Ourø voor hun werk de openbaarheid opzoeken. Na jaren binnenshuis lijkt de stad een plek om te herontdekken, de straat een ruimte om je als individu opnieuw toe te verhouden. Ourø schreeuwt uit dat het gênant is om je op die manier, luidruchtig dus, de publieke ruimte toe te eigenen, een teken dat je jezelf niet onder controle hebt. De bevrijding die uit haar woorden spreekt, spiegelt in de onheilspellende (webcam)beelden van de buitenwereld die Romina Koopman, eveneens van de Rietveld Academie, van achter haar computer verzamelde en als stilstaande, tastbare en 3D-geprinte beelden in de galerieruimte brengt. Wat gebeurt daar bij die eenzame stoel, onder die overhangende boom?

Ook Marcos Kueh, kunstenaar uit Maleisië, keek om zich heen en zag hoe zijn omgeving is ingericht met een beeldtaal waar het koloniale verleden in door-echoot. Zijn zogenaamde ‘posters’, prachtige tapijten die vanaf het plafond in de galerie naar beneden hangen, baseerde hij op advertenties die een ‘rollenspel’ spelen met westerse verwachtingen. Om de benodigde toeristen te trekken spelen ze in op de exotische clichés: een commerciële insteek waar de lokale cultuur voor wordt uitgebuit terwijl traditionele waarden onder druk staan. Kueh getuigt van deze ‘geïnternaliseerde exotificatie’ van zijn land en naar zijn tapijten, waarvan er een rolt als een bewegend reclamebord, kun je blijven kijken. Afkomstig van de kabk in Den Haag, de academie die het beste vertegenwoordigd is op de show, is hij de winnaar van de Ron Mandos Young Blood Award 2022.

Advertenties trokken ook de aandacht van Jasper van den Ende, afgestudeerd aan de Willem de Kooning Academie in Rotterdam, alleen maakt de zaak waar ze reclame voor maken voor zijn werk niet uit. Sterker nog, meestal is de reclame zelf op zijn foto’s verdwenen en resteert alleen het licht dat ze opvallend moesten maken, als felle witte en gele vlekken die soms ook buiten de kaders van hun schermen treden. Van den Ende heeft een fascinatie voor het menselijk oog ten opzichte van het cameraoog en onderzoekt met groot technisch vernuft nachtelijke lichtbronnen in de stad. Op zijn foto’s lijken verlaten straten in Londen en Parijs een decor, in de spotlights van overvloedig licht wachtend op actie, een nieuwe dag.

Ellis Holman, eveneens van de Willem de Kooning, richtte haar blik op de zon. In een serie kinetische lichtinstallaties bootst ze verschillende optische effecten van zonlicht na. Prachtig is het werk dat aan kabels vanaf het plafond in de ruimte hangt, een ronde vorm van warm hout, als een Scandinavische lamp, maar het licht schijnt vanuit de bovenkant en die kan bovendien subtiel bewegen. Met elke beweging ontstaat een choreografie die doet denken aan het vrije spel van de zon in de woestijn. Uit de kinetische kunstwerken van Holman spreekt een even grote sensibiliteit als uit de performance van Ourø. Maar anders dan bij Ourø’s optreden in hartje Amsterdam heerst in de woestijn van Holman een serene stilte.