Turner is wereldberoemd in Engeland, waar zijn werk in veel categorieën te pas komt – hij zou een pure romantische kunstenaar zijn, de uitvinder van een expressionisme in landschapsschilderkunst, of juist de aartsvader van het impressionisme, en dan is hij ook nog te zien als de chroniqueur van de moderne wereld, die van ijzeren bruggen, raderboten en stoomlocomotieven. In Nederland is er nauwelijks werk van hem te zien. Het Rijksmuseum in Amsterdam heeft twee aquarellen en een tiental prenten; Museum De Fundatie in Zwolle is de enige openbare collectie die een olieverfschilderij bezit, Wolken en water, uit 1840.
Dat ene schilderij is uitgangspunt voor een dubbeltentoonstelling, in Zwolle en Rijksmuseum Twenthe, Enschede, met een ronkende titel: Gevaar schoonheid: Turner en de traditie van het sublieme. De musea krijgen daarvoor een flink pakket werk van Turner uit Tate Britain, en dat is op zich de reis waard. Wat nu precies de traditie van ‘het sublieme’ behelst, daar valt wel een appeltje over te schillen; de musea omringen Turner in elk geval met een zeer brede context, van Cuyp en Lorrain tot Kirchner en Armando. In totaal bestaat de dubbeltentoonstelling uit meer dan 130 werken. De twee locaties verdelen ze ‘paarsgewijs’ naar de vier elementen: water en vuur (het zeegezicht) in Museum De Fundatie, aarde en lucht (landschap) in Enschede.
Het Gemeentemuseum Den Haag heeft de laatste jaren veel werk verzet in het presenteren van overzichten van interessante buitenlanders, Kandinsky, Cézanne, Picasso; nu beziet het de onstuimige periode 1885-1914 eens vanuit het gezichtspunt van de Lage Landen. Dankzij de tijdelijke sluiting van het Museum voor Schone Kunsten in Antwerpen wordt een keur van invloedrijke Fransen (Monet, Signac, Matisse, Cézanne) gekoppeld aan kleurrijke noorderlingen als Gestel, Toorop, Mondriaan, Ensor, Sluijters, Van de Velde en Rik Wouters. Heel erg Haags is weer het vervolg op de tentoonstelling in februari: een solo voor de alleskunner Jan Toorop, die eigenlijk al die externe invloeden plus zijn eigen oosterse inslag in één carrière verenigde – impressionisme, pointillisme, art nouveau, symbolisme.
Gevaar schoonheid, 5 september 2015 t/m 3 januari 2016 in Museum De Fundatie Rijksmuseum Twenthe. Kleur ontketend, 3 oktober 2015 t/m 3 januari 2016 in Gemeentemuseum Den Haag
Beeld: J.M.W. Turner, Near the Pass of S. Bernardino: A Bridge over aRiverina Gorge, 1843 (Rijksmuseum Twente / Tate London, 2014)