De crowdfunders verdienen aan ‘technisch failliete bedrijven’ en honoreren ‘brakke financieringsvoorstellen’, zegt lector financieel-economische innovatie Lex van Teeffelen van de Hogeschool Utrecht. Platforms voor crowdfunding zijn de afgelopen vijf jaar sterk gegroeid en gelden als innovatieve kredietverstrekkers, maar toezicht op de sector ontbreekt.
Bedrijven als Funding Circle en Collin Crowdfund hebben geen bankvergunning en de Autoriteit Financiële Markten (AFM) heeft de meeste platforms een ontheffing in plaats van een vergunning gegeven. Dit betekent dat de AFM nauwelijks toezicht houdt, blijkt uit onderzoek van Investico, Trouw en De Groene Amsterdammer.
Het beursgenoteerde Funding Circle wordt geleid door oud-bankiers van Goldman Sachs, Barclays en Lloyds, en een voormalig bestuurder van Betfair, ‘s werelds grootste online gokmarkt. Via agressieve marketing verstrekte het bedrijf vorig jaar bijna 330 miljoen euro aan het Nederlandse kleinbedrijf. Van de ruim drieduizend leningen werden er zeshonderd afgesloten tegen woekerrentes van 15 tot 20 procent.
Daarbij worden leningen verstrekt aan ondernemers die deze helemaal niet kunnen betalen, oordeelt lector ondernemingsfinanciering Lex van Teeffelen, gespecialiseerd in crowdfunding. ‘Bij Funding Circle zie ik regelmatig technisch failliete bedrijven voorbijkomen, of leningen die niet kloppen met de jaarcijfers van de onderneming’.
Dat gaat bijvoorbeeld om bedrijfjes die te weinig omzet hebben om de maandelijkse aflossingen te kunnen opbrengen, of die het geld willen gebruiken om (belasting)schulden af te betalen. De kosten voor zo’n lening zijn hoog: 292 ondernemers betalen bij Funding Circle twintig procent rente. Voor een vierjarige lening van 50.000 euro tegen 20 procent rente betaalt een ondernemer 43.000 euro aan rente en toeslagen. ‘Om zo’n rente te kunnen opbrengen moet een ondernemer enorme marges maken’, zegt Van Teeffelen.
Tientallen bedrijven die crowdfunding ontvingen, gingen dan ook kort daarna failliet, blijkt uit door Investico onderzochte faillissementsverslagen.
Sommige bedrijven verkeerden al in grote problemen toen ze hun lening kregen. Een bedrijf in scootmobiels dat 50.000 euro leende bij Collin Crowdfund, had volgens de curator ‘geen ervaring of specifieke kennis van de producten en/of van de markt’ en bovendien niet de benodigde vergunningen. Collin Crowdfund financierde eveneens een bedrijf in gratis boekhouddiensten dat al een hele tijd niet aan zijn betalingsverplichtingen bij ABN Amro kon voldoen.
De schaduwbanken beperken hun risico’s door ondernemers met hun eigen privévermogen of zelfs dat van familie te laten instaan voor de lening. Wie niet kan terugbetalen is zakelijk én persoonlijk failliet. Ondanks die serieuze persoonlijke risico’s is er nauwelijks wettelijke bescherming voor de ondernemers en zijn de platforms vrijwel ongereguleerd. Dat is zeer ongewenst, zegt Van Teeffelen. ‘Dat zelfs de grote platforms met een ontheffing mogen werken vind ik onbegrijpelijk. De AFM houdt geen permanent toezicht op de platforms en kan niet handhaven.’
Hoewel volgens Funding Circle geen onnodige financiële risico’s worden aangegaan, blijkt uit haar verslagen dat relatief veel leningen niet meer worden terugbetaald. Van leningen uit de periode 2015-2016 was na iets meer dan twee jaar al 9 procent van het uitgeleende bedrag als niet meer te innen afgeboekt. Hoeveel ondernemers betalingsachterstanden hebben, of hoeveel ondernemers hun familieleden hebben moeten inschakelen om de schuld af te betalen, is onbekend.
Het Ministerie van Economische Zaken is groot voorstander van crowdfunding, omdat banken steeds strenger zijn geworden bij het verstrekken van leningen aan midden- en kleinbedrijf. Het ministerie staat op het punt om voor een deel van de leningen die door Funding Circle worden verstrekt, borg te gaan staan. Wanneer bedrijven hun lening niet kunnen terugbetalen, draait de Staat dan op voor meer dan de helft van het verlies voor de investeerders. Ondernemers die hun lening niet meer kunnen terugbetalen, krijgen geen steun van het ministerie. Het ministerie van EZ verwerpt kritiek over tekortschietend toezicht. ‘De werkwijze van Funding Circle is uitgebreid getoetst.’
