Waar Norma handelt uit een gevoel van sociale onrechtvaardigheid, daar is de opstand van Sandra (Marion Cotillard) tegen wantoestanden op de werkplek in eerste instantie persoonlijk. Na een tijdlang thuis te hebben gezeten wegens een depressie kreeg ze op haar werk bij een bedrijf dat zonnepanelen maakt te horen dat ze haar baan kwijt is. In een stemming kozen haar collega’s namelijk voor een bonus van duizend euro. Dat betekent dat er geen plaats meer is voor Sandra. Haar wereld staat op instorten, en ze heeft twee dagen en één nacht de tijd om haar collega’s over te halen hun beslissing terug te draaien.
Tijd vormt de drijfveer van het verhaal in Deux jours, une nuit van het Belgische duo Luc en Jean-Pierre Dardenne. Met de camera als toevallige toeschouwer, een mechanisme dat de Dardennes in al hun films toepassen, vergezelt Sandra’s echtgenoot Manu (Fabrizio Rongione) haar terwijl ze in een weekend een stuk of acht collega’s bezoekt om hun te vragen vóór haar te stemmen. Dat zou wel betekenen dat ze afzien van die bonus. Voor de meeste werkers is dat een dilemma: ze hebben het geld broodnodig. Moeten ze gaan voor eigen gewin of tonen ze compassie met Sandra? Ze is immers een moeder met twee kinderen en een hypotheek, en een man die in de horeca werkt en te weinig verdient.
Anders dan in Ritts Norma Rae is er van engagement weinig sprake bij Sandra, in ieder geval niet bewust. En toch suggereren de Dardennes dat Sandra’s depressie iets te maken heeft met een ziekte in de samenleving. Tijdens haar rondgang langs de collega’s is de kille ontvangst stuitend. Bijna iedereen kiest eerst voor zichzelf, voor het behouden van de bonus, terwijl ze weten dat Sandra haar baan hierdoor zal kwijtraken. Deze hardheid maakt Sandra nog meer depressief, zozeer dat ze in ademnood komt en naast Manu in de auto pillen moet slikken om angstaanvallen af te weren.
Naarmate de tijd meer gaat dringen blijkt dat er wel collega’s zijn die haar willen steunen. Een jonge Marokkaan bekent huilend dat hij last heeft van zijn geweten sinds hij tegen haar heeft gestemd. En dat hij alles wil doen om dat terug te draaien. Een vrouw met een tirannieke man die het geld wil gebruiken om een nieuw terras te bouwen, besluit hem te verlaten en Sandra te helpen. Wrang is dat deze onverwachte medemenselijkheid Sandra zelf in een penibele situatie brengt: wie haar steunt komt in grote persoonlijke en financiële problemen.
Deux jours, une nuit gaat over de psychologie van een vrouw in crisis, maar de politieke vraag van verantwoordelijkheid is constant onder de oppervlakte aanwezig. Deze subtiliteit máákt de film. Anders dan in geëngageerde werken als Norma Rae neemt de maatschappijkritiek bij de Dardennes niet de vorm aan van een rechtlijnige moraalvertelling. Eerder gaat het om het kleine, het alledaagse, de nuance. Mensen moeten overleven, ze moeten leven. Maar er valt moeilijk te leven in een wereld gecontroleerd door de economische realiteit van het bonussysteem. De Dardennes problematiseren dit idee wanneer Sandra aan het einde van het verhaal voor een soortgelijke keuze als die van haar collega’s komt te staan. Nog meer ziekte en angst, na twee dagen en één nacht van wikken en wegen.
Te zien vanaf 19 juni
Beeld: Deux jours, une nuit (Cineart)