Vrijdag 8 juni

Sinds het nieuws van het uitvaren van de Women on Waves-boot naar een Ierse krant is uitgelekt, worden we overstelpt met aanvragen voor interviews en verzoeken om informatie. We houden zo veel mogelijk af, om twee redenen: we gunnen Ierse groepen de kans op aandacht voor de situatie van Ierse vrouwen die een abortus nodig hebben, voordat wij de show stelen. Veel belangrijker is dat we als de dood zijn dat voortijdige publiciteit de eigenaar van de boot zo kopschuw maakt dat hij zijn boot niet meegeeft.

De laatste week is het niet meer te houden; Nova zet ons het mes op de keel. Als we niet komen, gebruiken ze archiefmateriaal. Ik ken dat archiefmateriaal en het is niet best.

Gunilla Kleiverda, de gynaecoloog aan boord, is nog de hele week aan het bellen geweest over de vergunning, maar veel verder komen we niet. Er is een afspraak met de inspectie later in de zomer, en die blijft staan. De situatie is compleet onduidelijk, en dat lijkt in ons voordeel te werken.

Rebecca Gomperts, initiatiefneemster, brengt de nrc mee naar boven waarin een foto staat afgedrukt van — ja, van wat eigenlijk? Het onderschrift luidt: «Dit is de container van Women on Waves, op de voorgrond instrumenten die gebruikt worden bij een abortus.» De container op de foto is niet die van ons en op de voorgrond liggen instrumenten die afkomstig lijken te zijn uit een veldhospitaal tijdens de Eerste Wereldoorlog. Grote tangen voor het breken van botten, en messen en scharen voor het amputeren van ledematen. Zijn ze daar nou helemaal gek geworden? Maar weer eens in de telefoon geklommen. Misverstandje, wordt gerectificeerd. Voor vrouwen die nietsvermoedend de foto zien en geloven dat voor een abortus dat soort slagerswerktuigen nodig zijn, is het kwaad natuurlijk al geschied.

Dorenbos, een van de twee anti-abortusactivisten die Nederland rijk is, dreigt met Katwijkse vissersboten om ons uitvaren te verhinderen. Katwijk meldt in de Volkskrant er niet van wakker te liggen.

Maandag 11 juni

Om 7.00 uur al aan de koffie in Scheveningen. We hebben zo weinig geld dat we erg op de kleintjes moeten letten. Dus hebben we een schema: al het werk aan het schip gebeurt op de dag dat we uitvaren. De container moet uit Rotterdam komen, op het schip gehesen, vastgelast, de boodschappen en actiematerialen moeten aan boord, enzovoorts. Het loopt allemaal gladjes. Wel valt meteen de gloednieuwe digitale camera van Women on Waves in het water en bijt het hondje van Lizet, organisator van Women on Waves, in een vishaak. Artsen en verpleegkundigen aan boord, maar de timmerman en de matroos verlossen het arme beest uiteindelijk van de haak in zijn verhemelte.

We hebben de pers beloofd dat we om 13.00 uur bekendmaken waar we zijn; rond 14.30 uur is de kade afgeladen met journalisten uit binnen- en buitenland. Van ons mag iedereen aan boord filmen.

Dan gaat het toch nog bijna mis. Om 15.30 uur komt de eigenaar schreeuwend het schip op gestormd. We besluiten weg te gaan, dit kan alleen maar erger worden.

Margreet, kapitein, toont haar vakmanschap en vijf minuten nadat het besluit is genomen zijn de trossen los en tuft de Aurora de haven uit.

Ik blijf achter met Lizet. Zij omdat ze bij het zien van een schip al zeeziek wordt, ik omdat de bemanning op zee onbereikbaar is (mobiele telefoons werken maar tot twintig mijl uit de kust) en toch iemand wat moet regelen met de media.

Vlak voor ze buiten bereik varen, belt Rebecca nog: er is een fles met twee liter jodium stukgevallen in de container dus ze zijn twee uur bezig geweest met boenen. Daarna werd iedereen behalve Rebecca en Margreet zeeziek. Discussies aan boord over wel of niet uitvoeren van abortussen. Onze uitleg dat het een geaccepteerd Nederlands gebruik is om als je iets nieuws doet, gewoon te beginnen en in de praktijk de benodigde legale structuur op te bouwen, is te moeilijk voor niet-Nederlandse pers.

De Nederlandse pers vindt het veel te leuk om over de vergunning door te zeuren, dat is de enige sensatie voor de komende dagen. Dat is lelijk voor ons, en bovendien niet terecht. De Nederlandse abortuswet is twintig jaar geleden gemaakt voor klinieken op het land en lang voordat de abortuspil, de RU486, werd uitgevonden. De RU486 is grijs gebied. In Frankrijk wordt hij voorgeschreven door huisartsen, in Nederland door abortusklinieken. Ten minste één huisarts heeft de inspectie verzocht om toestemming de RU486 voor te schrijven, maar heeft daar nog geen antwoord op gekregen. Het verzoek is anderhalf jaar geleden gedaan.

Waarschijnlijk is het probleem hypothetisch. Wij verwachten niet dat vrouwen die een abortus nodig hebben ervoor zullen kiezen om naar een schip te komen waar een bak camera’s bovenop staat en waar met een beetje pech ook nog drie rijen demonstranten bij staan. De Ierse Women on Waves zijn er zelfs van overtuigd dat er helemaal geen klanten komen. We hebben voor de zekerheid twintig pakketjes RU486 aan boord.

Donderdag 14 juni

Gisteren naar Dublin gevlogen. De Ierse Women on Waves zijn totaal overweldigd door de aandacht voor de zaak; de Ierse overheid zwijgt. Ik maak zo goed en zo kwaad als mogelijk afspraken om de zaak een beetje glad te laten verlopen. Maar het groeit ons behoorlijk boven het hoofd. We hebben altijd geweten dat er een spanning bestaat tussen hulpverlenen en actievoeren. Om hulp te verlenen heb je een rustige situatie nodig waarin de privacy van klanten is gegarandeerd, bij actievoeren moet je zo veel mogelijk lawaai maken. Dat is ook de reden waarom de abortusbeweging de laatste vijftien jaar zo stil is geweest: het opzetten van goede hulpverlening had altijd prioriteit. Met als gevolg dat we door de anti-abortusactivisten in veel landen danig in het defensief zijn gedreven. Ook in de Verenigde Naties wil de discussie maar niet verder komen. Ondertussen overlijden tachtigduizend vrouwen per jaar aan de gevolgen van onveilige, meestal illegale abortussen en dat is een schandaal. We hebben het over een medische urgentie. Abortus is een simpele medische ingreep waar helemaal geen doden bij hoeven te vallen.

De anti-abortusbeweging is tegen het zelf beschikkingsrecht van vrouwen; aan het verminderen van het aantal abortussen doen ze niets. Die vermindering kan gerealiseerd worden door goede seksuele voorlichting en het beschikbaar stellen van voorbehoedmiddelen. Het illegaliseren van abortus voorkomt niets; vrouwen die ongewenst zwanger zijn gaan door roeien en ruiten om van hun zwangerschap af te komen. Om die reden wil ik ook nooit met anti’s in debat. Dat leidt tot niets.

Als de volgende dag de bbc-radio, ondanks de uitdrukkelijke belofte om dat niet te doen, toch een anti in de uitzending haalt, vertel ik waarom ik niet met anti’s discussieer en hang de telefoon op. Nog dagen word ik door vrienden uit Engeland gebeld met de half bewonderende vraag of ik echt opgehangen heb tijdens een bbc-interview. Het helpt wel, ze doen het niet meer, geen van allen. cnn en abc (Good Morning America, de best bekeken tv-show van de Verenigde Staten) vechten om de primeur. Ik krijg de neiging geld te gaan vragen, wat Rebecca ongetwijfeld een heel goed idee vindt. Voor de geschreven pers hebben we een afspraak met Elle en New York Times Magazine. Niet dat we veel kunnen doen in de exclusieve sfeer, want er is nu zoveel in omloop dat iedereen zonder onze medewerking stukken kan schrijven.

«Wat deed jij in mijn badkamer vanmorgen?» e-mailt een collega uit Washington. National Public Radio was het en de berichtgeving was positief. Veel telefoontjes uit New York; Amerikanen zijn vooral bezorgd. De anti-abortus beweging aldaar kent radicale gewelddadige elementen en beschikt over veel geld en stevige connecties met Ierland. Men vindt het gevaarlijk wat we doen. Er doen de wildste verhalen de ronde over bisschoppen met boten en anti’s met onderzeeërs. We hebben een Ierse beveiligingsfirma gehuurd om ons te beschermen, ze zijn vandaag gearriveerd. Drie mannen en een vrouwelijke lijfwacht voor Rebecca. Als je ze in een speelfilm zou zien, zou je denken dat de casting danig overdreven was: dikke nekken, donkere zonnebrillen en lange wijde jassen. Bovendien zijn ze half hysterisch, terwijl wij nog redelijk ontspannen proberen de klus te klaren.

Om 15.00 uur kunnen we in de Ferry Men’s Pub aan de verzamelde wereldpers melden dat het schip vanavond tussen 20.00 en 20.30 uur zal arriveren bij deze kade. Doen jullie wel of geen abortussen? dreint het maar door. Ja, wist ik het maar. Ik heb de bemanning een paar dagen niet gesproken en bovendien moeten we het met de Ierse Women on Waves bespreken.

We zullen niets illegaals doen, zeggen we maar weer eens, maar volgens ons hoeft het verstrekken van de RU486 zonder vergunning helemaal niet illegaal te zijn. Uit de antwoorden van Borst en Korthals op kamervragen blijkt bij nauwkeurige bestudering dat zij ook die mogelijkheid openhouden. Borst is ronduit positief over ons en Korthals houdt het bij het citeren van de wet.

Vrijdag 15 juni

Wat een circus. In de stromende regen is gisteravond het schip gearriveerd en in de stromende regen hebben we vanmorgen op de kade de pers toegesproken. We overtreffen met straatlengtes de aandacht voor het bezoek van Bush aan Europa.

De beslissing is voor ons genomen. De hulplijn die we hadden geopend blijkt na twee dagen al tachtig telefoontjes te hebben gekregen van vrouwen die een abortus willen en daarvoor naar het schip willen komen. Die hoeveelheid kunnen we onmogelijk aan. We besluiten op het schip geen abortussen te doen en alle vrouwen die gebeld hebben te helpen met afspraken in Nederland en Engeland. De Ierse Women on Waves hebben ook grote bezwaren tegen abortussen op het schip, vanwege de geur van illegaliteit die er ons ondanks omheen is komen te hangen. Een en ander wordt hier meteen geassocieerd met onveilige abortussen bij engeltjesmaaksters. Rebecca huilt haar ogen uit haar hoofd. Ondanks al haar activisme heeft ze de mentaliteit van iedere fatsoenlijke dokter: ze wil helpen waar dat kan. Ze kan wel maar ze mag niet. De hulplijn blijft open. Uiteindelijk hebben we contact met vijfhonderd vrouwen, op het schip of per telefoon.

De Nederlandse pers spuugt vuur. «Ze zijn naar Ierland gekomen voor een publiciteitsstunt.» Maar wie is er nu verantwoordelijk voor die publiciteit? Ik moet het eerste persbericht nog versturen. De verzuring slaat het hardst toe aan de keukentafel van Huygens en Ritsema (beiden NRC). De een spreekt van kolonialisme in een nieuw jasje, de ander van misleiding van de pers. Dat zegt dan de krant van de foto vorige week. De pers in de Verenigde Staten is positief, en die in Engeland ook.

Maandag 18 juni

Langzaam maar zeker begint door te dringen wat onze komst hier heeft aangericht en aan het licht gebracht. Het feit dat honderden vrouwen als ze de kans krijgen graag naar een schip komen dat is omringd door camera’s (de demonstranten zijn niet komen opdagen) toont aan dat de reis naar Engeland voor een abortus niet zo gemakkelijk is als wordt aangenomen. De Ierse oplossing — wij houden onze handen schoon als het enige land ter wereld waar de bescherming van het ongeboren leven in de grondwet is opgenomen, terwijl we het probleem exporteren — blijkt geen oplossing. De reis is duur, zo'n duizend Ierse ponden (een onderwijzeres verdient veertienduizend pond per jaar) en het is belastend voor een ongewenst zwangere vrouw om naar een ander land te gaan. Veel vrouwen vertellen ons dat ze het moeilijk vinden om een smoes te verzinnen voor hun afwezigheid. Abortus is hier een verborgen en geïsoleerde ervaring. Talloze vrouwen vertellen dat ze lang of kort geleden een abortus hebben gehad en daar nooit met iemand over hebben gepraat, niet met hun partner, hun vrienden, of hun huisdokter.

Op het schip is het druk. Mensen komen voor de morning-afterpil (niet geregistreerd in Ierland), voor andere voorbehoedmiddelen of voor advies over abortus. De zogeheten informatieact verbiedt Ierse organisaties om door te verwijzen naar abortusklinieken in het buitenland, maar wij doen dat wel. Tot overmaat van ramp zijn twee op de drie organisaties die onder abortushulpverlening in de Gouden Gids staan anti-abortusclubs die direct na binnenkomst van een klant beginnen met het vertonen van die fijne video’s van late abortussen.

Er is verschil tussen de generaties: alles onder de 25 kwakt de fiets tegen de reling, loopt de loopplank op en vraagt om de dokter; alles wat ouder is dan dertig aarzelt, draalt, en moet uiteindelijk door een vrijwilliger over de drempel worden geholpen. Juul, verpleegkundige, die de meeste gesprekken per telefoon doet, heeft het er moeilijk mee; schrijnende verhalen van jonge meiden. Eentje werd meteen het huis uitgezet toen bleek dat ze zwanger was, eentje werd verkracht en blijkt nu zwanger terwijl ze over die verkrachting nog met niemand heeft gepraat.

We delen ‘s avonds folders uit in cafés en restaurants. De reacties zijn veel positiever dan we ooit hadden verwacht. Op straat worden we, inmiddels bekend van radio en tv, aangesproken door mensen die het allemaal prachtig vinden.

Aan de overkant van de kade ligt een bootje: de Babe Watch. Ze waren van plan om achter ons aan te varen als we abortussen gingen doen buiten de territoriale wateren, zodat vrouwen die onderweg van mening veranderden, konden overstappen. Nu bidden ze op de kade.

De belangrijkste Ierse krant kopt: Ireland need women like this to rock the State’s boat. En Emily O'Reilly, invloedrijk columniste, schrijft: «Vorige week schreef ik hier een negatief stuk over de abortusboot, ik had het mis.» En ze vervolgt met het beschrijven van wat wij inmiddels ook hebben ontdekt: de boot heeft de doos van Pandora opengetrokken, abortus is het gesprek van de dag, vrouwen praten eindelijk over hun ervaringen en politici kunnen niet meer om het vraagstuk heen. De Medical Council heeft aangekondigd haar standpunt ten aanzien van abortus («nooit, onder geen enkele voorwaarde») te gaan herzien.

Zondag 24 juni

Op een rustige zee zijn we van Dublin naar Cork getuft. Ook hier een positieve ontvangst. Een enkele demonstrant en een hysterisch schreeuwende non die ons nazisme en nog veel meer verwijt. Ze schreeuwt dat we maar protestantse, atheïstische en zwarte baby’s moeten gaan aborteren in plaats van Ierse. Onze Lieve Heer heeft vreemde kostgangers, zullen we maar zeggen. Gisteren achtervolgde ze ons schreeuwend door het stille zondagochtendse Cork.

Ook hier veel klanten aan boord voor de morning-afterpil en andere zaken. De workshops voor medici en juristen worden goed bezocht. Naar de smaak van de Nederlandse bemanning is iedereen hier wel erg gezagsgetrouw, maar het zijn zinvolle discussies.

De anti-abortusorganisatie Human Life International beweert het bewijs te hebben dat ik in het gewone leven in de wapenhandel actief ben. Zal vanavond dan wel in de nrc staan.

We zijn moe, maar de Ierse Women on Waves houden niet op ons verhalen te vertellen over de positieve effecten van ons bezoek. De laatste klanten zijn vrijwilligers van Women on Waves die een voorbehoedmiddel willen. Nadat we alles wat los zit weer hebben vastgesjord tuffen we het zonovergoten Cork uit. We worden uitgezwaaid door zo'n tachtig sympathisanten, de beveiligings beambten en de bemanning van de Babe Watch.

Drie dagen geen telefoon en geen kranten, radio of televisie. Nooit gedacht dat ik me daar nog eens zo op zou verheugen.