Wie publiceert heeft kennelijk geldingsdrang. Maar kennelijk niet ten koste van alles, want het ergste dat me kan overkomen is slachtoffer worden van publieksparticipatie: de cabaretier die je persoonlijk toespreekt of zelfs op het podium haalt; de acteur die zich aan je vastketent waardoor je heel de pauze met haar/hem intiem verkeert, waarbij zij/hij ook nog eens, zwartgemaakt, slavin/slaaf verbeeldt en jij de meester (The George Blackson Black and White Minstrel Show van The Pip Simmons Theatre Group over het onderkennen van eigen racisme – Mickery 1972). Of een tv-interview, waarin je niet eens overvallen wordt maar bij je volle verstand mee ingestemd hebt, en waarin je van alles wat je op papier precies kunt formuleren een nerveuze woordenbrij maakt (die handboeien bleven me bespaard, zulke interviews niet, dus toch geldingsdrang ten koste van bijna alles?).
Daarom kijk ik met verbazing en bewondering naar Zomaar een gast van Oscar Kocken en Patrick Nederkoorn, waarin ze op festivalterreinen mensen in hun tent noden, van wie er een paar zich laten interviewen door een Bekende Landgenoot. Bewondering voor mensen die zich daarvoor lenen, die meestal niets ‘kijk-mij-es’-achtigs hebben en die in korte tijd aardige tot leuke tot goede tot mooie verhalen vertellen. Natuurlijk worden alleen min of meer geslaagde gesprekken, en dan nog gemonteerd, uitgezonden. En is het gesprek dat Ronald Giphart met een advocate voert over morele beroepsdilemma’s geen schim van wat Kijken in de ziel daarover opleverde. Maar als Giphart operatie-assistent Maaike vraagt of ze soms Antilliaanse of Surinaamse roots heeft (ze lacht als iemand die dus altijd die vraag krijgt, maar toch ook beleefd wil blijven) ontvouwt zich een onsentimenteel maar roerend gesprek over een geslaagde vondelingadoptie uit Zambia, ideale pleegouders die haar naar Drentse oma noemden, een succesvol en gelukkig leven en de totale afwezigheid van een behoefte aan zoeken naar ‘roots’. Met als uitsmijter dat haar dochter (die net heeft opgetreden(!) in een buurtent op het Boven Het IJ-festival, en die net als haar moeder een fijn leven met veel vrienden heeft) de drang naar het zoeken van wortels juist wél heeft. Die gaat binnenkort dus naar Zambia. Maaike hoopt dat dochter met een mooi verhaal terugkomt maar sluit een desillusie niet uit, waarvan de winst het besef zal zijn: ‘Het mooiste wat je hebt is hier.’ Giphart doet het niet slecht, maar Maaike is goud (met alle respect voor haar dochter en voor zoekenden in Spoorloos).
Marcel Musters, interviewer in een andere aflevering, heeft mooie gesprekken met Pieter, getrouwd en twee kinderen van zijn man Jos met twee verschillende moeders; met Joke die de aardbeving in Nepal meemaakte, geen vriendje heeft want ze is altijd aan het reizen en ‘het komt wanneer het komt’ – net als misschien een aardbeving in Peru waar ze net voor geboekt heeft; en met Gaya die het heerlijk vindt even door Amsterdam te kunnen fietsen (ondanks de toeristen), nu ze over is uit Rwanda waar ze met de plaatselijke bevolking en met Congolese vluchtelingen werkt.
‘Heel goed dat je dat doet’, zegt Musters.
‘Waarom? Ik doe het uiteindelijk voor mezelf want ik zie hoe blij ik hen maak.’
Er gebeurt verdomd veel in korte tijd. Natuurlijk, het zijn dan wel Onbekende, maar geen Gewone Nederlanders. Het zijn festivalbezoekers, hoogopgeleid en kunstminnend. Ons soort mensen. Maar zo niet-aanstellerig en niet-opdringerig eerlijk en openhartig dat je je afvraagt waarom je zelf zo bang bent voor dat soort situaties. Niets aan te merken op Zomaar een gast (dat snel uitgesproken niet voor niets klinkt als Zomergast)? Ach, het haalt het natuurlijk niet bij zo een gecomponeerd, urgent en wijs verhaal als dat van de Amsterdamse burgemeester. En het lijdt een klein beetje aan de besmettelijke terugblikziekte, ontleend aan populaire spelprogramma’s waarin te pas en onpas gereflecteerd wordt op wat we net hebben gezien en over wat er toen door betrokkenen heen ging. (Het op zichzelf aardige De nieuwe Stradivarius (AVROTROS), waarin topmuzikanten zelf samen met vakmensen een instrument bouwden, leed echt onder een hinderlijk soort uitmelken.) Maar het is bovenal een sympathiek soort feel-good-televisie die doet beseffen hoe aardig en interessant veel mensen zijn. Er staan 21 afleveringen van 23 minuten op https://www.npo.nl/zomaar-een-gast/VPWON_1276777 . Met interviewers als Imanuelle Grives, Rifka Lodeizen en Tex de Wit.
Oscar Kocken, Patrick Nederkoorn (bedenkers en presentatie), Zomaar een gast, NTR, NPO3. Laatste live-aflevering woensdag 2 augustus, NPO 3, 23.10 uur