In de lente van 2016 werd in Amsterdam het raampje van een huurauto stukgeslagen en een laptop van de achterbank gejat. De laptop bevatte e-mailgegevens van een Amerikaanse zakenbankier van Deutsche Bank die twee jaar eerder zelfmoord had gepleegd door zich op te hangen met een rode hondenriem. De huurauto stond op naam van Valentin Broeksmit, een aan heroïne en oxycontin verslaafde junk en gitarist in een indierockband genaamd Bikini Robot Army. Val, zoals hij werd genoemd, was als een bezetene bezig de dood van zijn stiefvader Bill Broeksmit te onderzoeken. Nadat hij de beveiliging en inlogcodes van de computers van zijn overleden vader had gekraakt, beschikte hij over een elektronische schat aan mailwisselingen, memo’s en documenten uit het binnenste van Deutsche Bank. De informatie bleek zeer compromitterend voor Deutsche. ‘Fraud and dirt’, fraude en smeerlapperij, noemde Val het. Hij was ervan overtuigd dat Deutsche Bank achter de inbraak van zijn huurauto in Amsterdam zat.
Val Broeksmit is de onwaarschijnlijke sleutelfiguur in het boek van David Enrich over Deutsche Bank. Enrich, financieel redacteur van The New York Times en eerder van The Wall Street Journal, maakt aannemelijk dat Donald Trump zonder de stroom aan kredieten die Deutsche Bank hem verstrekte allang bankroet zou zijn gegaan en dat hij zijn verkiezingscampagne in 2016 niet had kunnen financieren. Bovendien suggereert hij dat de leningen van Deutsche aan Trump gegarandeerd werden door de Russische staatsbank vtb, een bank gelieerd aan de Russische geheime dienst fsb. Deze veronderstelling baseert hij op de geheime documenten die Val Broeksmit na de dood van zijn vader in 2014 van diens computer had gedownload. Hierover heeft Val in 2019 een getuigenis afgelegd aan agenten van de fbi. Begin dit jaar heeft hij een verklaring naar buiten gebracht waarin hij stelt dat de Russische staatsbank vtb ‘bij toeval of met opzet’ garant stond voor de Deutsche Bank-leningen aan Trump.
Als dit bewezen kan worden, zou het de missende financiële schakel zijn in de Russische connectie van Trump waar speciaal aanklager Robert Mueller onderzoek naar heeft gedaan. Vast staat dat er nauwe banden waren tussen Deutsche en vtb, ook nadat de Russische staatsbank in 2014 op de internationale sanctielijst was gezet, dat Deutsche grootschalig gelegenheid heeft geboden om Russisch kapitaal wit te wassen in onroerendgoedprojecten van Trump en dat Deutsche in de loop der jaren twee miljard dollar aan leningen heeft verstrekt aan de Trump-organisatie.
Toen Donald Trump begin 2017 werd beëdigd als president stond hiervan nog een slordige 360 miljoen dollar uit. Met een schok besefte men bij Deutsche dat dit een levensgroot belangenconflict met zich meebracht: wat moest de bank doen in geval van wanbetalingen? De president persoonlijk aanspreken voor de schulden of hem uitstel van betaling verlenen? Het eerste zou ongetwijfeld leiden tot keiharde repercussies tegen Deutsche, het tweede tot een enorme financiële gift aan de president.
Dit moment van de waarheid is een stuk dichterbij gekomen door de coronacrisis. De Amerikaanse hotels en golfbanen van Trump zijn grotendeels gesloten en lijden, net als andere bedrijven, enorme verliezen door de bevriezing van economische activiteiten. De bedrijven van Trump zijn uitgesloten van de noodsteun die het Amerikaanse Congres beschikbaar heeft gesteld. Daarom heeft de Trump-organisatie eind april zijn grootste crediteur, Deutsche Bank, in vertrouwen benaderd met verzoeken om uitstel van betaling te krijgen voor de uitstaande schulden.
Banken, zo is bekend, maken kolossale en soms catastrofale fouten. ing werd door de overheid gered voor 32,5 miljard euro en kreeg een recordboete van 775 miljoen opgelegd voor witwaspraktijken. ABN Amro werd genationaliseerd en is onderwerp van onderzoek naar witwassen en belastingfraude met dividenduitkeringen (de zogenoemde CumEx-fraude). SNS Reaal ging ten onder aan speculatie met onroerend goed. Rabobank was een hoofdrolspeler in de Libor-fraude.
Maar geen enkele Nederlandse of andere bank heeft het zo bont gemaakt als Deutsche Bank. Noem een bankschandaal van de afgelopen twintig jaar en Deutsche is erbij betrokken. Witwassen, belastingontduiking, rentemanipulatie, handel met schurkenstaten, ontduiking van sancties, oplichting van klanten, omkoping van overheden, speculatie met derivaten, fraude met emissierechten, verborgen gehouden verliezen, het Libor-schandaal, de CumEx-fraude, schaamteloze bonuscultuur, en ten minste drie gevallen van zelfmoord. Toezichthouders hebben Deutsche inmiddels vele miljarden euro’s en dollars aan boetes opgelegd.
De financiële reus is een zombiebank geworden. ‘Deutsche Bank vormt de grootste bedreiging voor systeemrisico’s in het wereldwijde financiële stelsel’, stelde het Internationaal Monetair Fonds in een rapport uit 2016 vast.
Hoe is dat mogelijk? Hoe kon de bank die Georg von Siemens in 1870 in Berlijn had opgericht uitgroeien tot een criminele organisatie? Deutsche Bank speelde een hoofdrol in de industrialisatie van Duitsland tegen het einde van de negentiende eeuw en fungeerde als grootbank van het nazi-bewind – het financierde onder meer de bouw van vernietigingskamp Auschwitz. Na de Tweede Wereldoorlog was Deutsche een steunpilaar van het Duitse Wirtschaftswunder en de opbouw van de sociale markteconomie. Een conservatieve, traditionele bank, verankerd in de politiek en aandeelhouder van het Duitse bedrijfsleven.
Dat veranderde in de jaren negentig. De Muur was gevallen, de Sovjet-Unie had opgehouden te bestaan. Deregulering, globalisering en liberalisering deden de rest. Kapitaalmarkten waren ontketend, hebzucht was goed. Gretig wierp Deutsche zich op expansie in de braakliggende markten van Oost-Europa en Rusland. Maar daar niet alleen. Deutsche moest een wereldwijde zakenbank worden, de machtige concurrenten van Wall Street en de City verslaan. Deutsche nam de Britse zakenbank Morgan Grenfell en de noodlijdende Amerikaanse zakenbank Bankers Trust over, het kocht complete teams van handelaren weg bij Merill Lynch. De agressieve, amorele werkwijze van de investment bankers werd de nieuwe bedrijfscultuur. Het hoofdkantoor bleef weliswaar gevestigd in Frankfurt, maar de macht verschoof naar New York en Londen. Een steeds groter deel van de omzet werd daar gehaald. De winstdoelstelling werd opgekrikt naar 25 procent per jaar. Alles was geoorloofd om dat te bereiken. In 2007 was Deutsche Bank de grootste bank ter wereld.
En het ging los.
Met de overname van Bankers Trust kreeg Deutsche in New York het bedrijf in onroerend goed van Charles Kushner als klant. Toen Kushner sr. vanwege belastingfraude in de gevangenis belandde, nam zoon Jared de zaak over. Jared was net getrouwd met Ivanka Trump en zo belandden de Trumps als klanten bij Deutsche Bank. Met Rosemary Vrablic als hun speciale private wealth manager.
Aan het begin van de 21ste eeuw weigerden alle grote Amerikaanse banken Trump als klant. Hij stond bekend als ‘Donald Risk’, een praatjesmaker die zijn leningen niet afbetaalde en zijn crediteuren honderden miljoenen aan stroppen had opgeleverd. Zo niet Deutsche. In de ban van Trumps bluf verstrekten de bankiers van Deutsche de ene na de andere lening aan zijn imperium en hem persoonlijk. Doral Golf Resort in Florida, The Old Post Office in Washington, Trump Tower in Chicago, Casino in Atlantic City en nog veel meer, oplopend tot een totaal van twee miljard dollar. Plus tientallen miljoenen aan Don Jr. en Ivanka en Jared Kushner.
‘What the hell are we doing lending money to a guy like this?’ vroeg een bestuurder van Deutsche Bank zich vertwijfeld af. Desondanks ging het door. Deutsche fungeerde als de financiële reddingsboei voor Trump. Toen deze niet in staat was een lening voor een van zijn projecten af te lossen, bood de afdeling privatebanking van Rosemary Vrablic uitkomst. Ze verstrekte Trump een privélening waarmee de zakelijke schuld kon worden weggewerkt.
Ondertussen speelde Deutsche Bank een sleutelrol in witwascarrousels waarbij Russische klanten miljarden uit hun land sluisden. Een van de constructies waren de zogenoemde ‘spiegeltransacties’. Een Russische beursmakelaar kocht via Deutsche Bank in Moskou internationaal verhandelbare aandelen en betaalde hiervoor in roebels. Deze aandelen werden direct weer verkocht, via Deutsche Bank in Londen, en afgerekend in dollars. De twee transacties hieven elkaar op, behalve dat roebels omgezet waren in dollars. Vervolgens stortte Deutsche de opbrengst voor de klant op een rekening in een belastingparadijs.
Al sinds de jaren negentig onderhoudt Deutsche Bank nauwe contacten met de Russische staatsbank vtb (Vnesjtorgbank), de op een na grootste bank van het land die bekend staat als de bank van het Kremlin en de Russische geheime dienst fsb. En via vtb, is de verdenking, loopt de Russische financiële connectie met Trump. vtb zou geld van Russische oligarchen hebben witgewassen in projecten van Trump en zou de leningen van Deutsche Bank aan Trump garanderen. Enrich komt in zijn boek niet met onomstotelijke bewijzen – Amerikaanse advocaten zijn berucht om megaclaims in smaadzaken –, maar dit is later door Val Broeksmit bevestigd. Als het klopt, wordt begrijpelijk waarom de bankiers van Deutsche Bank honderden miljoenen uitleenden aan Trump en zijn bedrijven. Dan was Deutsche het doorgeefluik tussen een aan het Kremlin gelieerde bank en de Trump-organisaties. Het zou de ultieme Russische connectie zijn en verklaren waarom Rosemary Vrablic op de eerste rij zat bij de inauguratie van Trump in januari 2017.
Ook al heeft Christian Sewing, die in 2017 aantrad als nieuwe topman, vorig jaar aangekondigd dat hij eindelijk de bezem door het bedrijf gaat halen, het Deutsche-drama is nog lang niet voorbij. De beurskoers bedraagt nog slechts vijf procent van het hoogtepunt in 2007.
Ook de houdgreep waarin Donald Trump en Deutsche Bank elkaar houden is niet voorbij. Nadat vorig jaar een federale rechtbank opdracht gaf aan Deutsche om belastinggegevens van Trump openbaar te maken, moet de Amerikaanse Hoge Raad zich hierover binnen enkele maanden uitspreken.
En dan is er nog het ongeleide projectiel Val Broeksmit, de geadopteerde zoon van Deutsche-bankier Bill Broeksmit. De elektronische documentatie die Val in zijn bezit heeft, heeft de fbi op het spoor van Deutsche gezet. En ook David Enrich. Kort na de zelfmoord van Vals vader nam hij contact met hem op. Het heeft een ontluisterend boek over Deutsche Bank opgeleverd.