Tegen het jurystelsel zijn veel bezwaren ingebracht en de meeste zijn niet steekhoudend. Vergelijkend onderzoek wijst uit dat een rechter even ontvankelijk is voor emoties, vooroordelen of steekpenningen als een jury. Als Simpson voor een rechter had gestaan in plaats van een jury, zou het publicitaire gekkenhuis er niet minder om zijn geweest en zou het proces evengoed het debat over geweld binnen het huwelijk, de rassenverhoudingen of de betrouwbaarheid van DNA-onderzoek hebben aangewakkerd. Maar doorslaggevend voor de schuldvraag kan alleen een vonnis zijn, en dat ontbreekt in het jurystelsel. Zo kan het gebeuren dat de verdachte in het ‘proces van de eeuw’ wordt vrijgelaten terwijl niemand weet waarom. Die onwetendheid is funest voor het rechtsbesef, zeker in een land dat uit een veelvoud van denominaties en etnische bestanddelen een volk wil smeden.
In een democratie heeft de rechtspraak een publieke functie: elke uitspraak wordt gedaan namens de gemeenschap en dient uitdrukkelijk te worden gelegitimeerd met beginselen die in de samenleving zijn ingebed. Als een Nederlandse rechter uitspraak doet, moet hij die uitspraak daarom zorgvuldig schriftelijk motiveren. Vervolgens wordt het vonnis gearchiveerd op een voor iedere burger toegankelijke plek. Wie het niet begrijpt, kan de tekst gratis laten uitleggen in het Nederlands, Turks, Chinees of Swahili. Een Nederlands vonnis bestaat dus idealiter uit een voor iedereen toegankelijke redenering, die vertrekt vanuit algemeen bekende rechtsregels en voldoet aan algemeen aanvaarde regels van de logica. Of die rechter zwart is of blank, man of vrouw, homo- of heteroseksueel, doet niet terzake. Terzake doet alleen de motivering van zijn vonnis. Elke stap van die motivering kan worden nagegaan en eventueel verworpen door een hogere rechter, maar ook door de media, maatschappelijke organisaties of individuele burgers. In een jurystelsel daarentegen voltrekt die beslissende afweging van beginselen en bewijzen zich achter gesloten deuren. De totstandkoming en motivering van een jury-oordeel is anybody’s guess, zodat de discussie achteraf alleen maar gaat over de deugdelijkheid van de jury en niet over de deugdelijkheid van het vonnis. Simpson is niet vrijgesproken namens het Amerikaanse volk, maar namens twaalf Amerikanen over wier motieven men naar hartelust kan speculeren. Hebben ze zich laten leiden door het feit dat ze vermoeid waren, of zwart, of vrouw, of O. J.-fan van het eerste uur? Alle vooroordelen en emoties die burgers ten aanzien van de verdachte of de gezworenen zouden kunnen koesteren, krijgen vrij spel, met als gevolg dat het publiek elke uitspraak naar believen kan verwerpen. En dat nu is strijdig met de publieke functie van de rechtspraak.
Redactioneel
Zonder vonnis geen democratie
Was O. J. Simpson guilty as hell? Geen flauw idee. Net als de meeste wereldburgers heb ik via CNN een aantal zorgvuldig geregisseerde flarden van het proces tot mij genomen, maar toen de verdediging een bloedspat-expert opvoerde, moest ik schaterlachend afhaken. Waarom er dan toch nog over geschreven? Omdat de zaak- Simpson weer eens aantoont dat juryrechtspraak bij uitstek ondemocratisch is.
Uit: De Groene Amsterdammer van
www.groene.nl/1995/41
www.groene.nl/1995/41