Pretoria – Zuid-Afrika zegt neutraal te willen blijven in de oorlog tussen Rusland en Oekraïne. Pretoria weigerde daarom de Russische agressie te veroordelen en nam evenmin deel aan de sancties. Maar die neutraliteit is in het geding gekomen nu de Zuid-Afrikaanse marine tien dagen lang met Rusland en China militaire oefeningen houdt voor de kust van Durban en Richards Bay. De operatie in de Indische Oceaan die de naam Mosi (‘rook’) II kreeg begon op 17 februari en zal tien dagen duren. De eerste verjaardag van de oorlog, 24 februari, valt precies in die periode.
Aanvankelijk leek het om een beperkte exercitie te gaan, maar inmiddels is duidelijk geworden dat Zuid-Afrika net als China drie schepen inzet. Rusland heeft op zijn beurt onder meer de Admiraal Gorshkov gestuurd, een 130 meter lang oorlogsschip dat onder meer bewapend is met de hypersonische Zircon-kruisraketten, die volgens president Vladimir Poetin een ongeëvenaarde vernietigingskracht hebben. De Zircon kan een snelheid van 9900 kilometer per uur bereiken (enkele malen sneller dan het geluid), heeft een ongekende nauwkeurigheid en valt niet te onderscheppen door Patriot-defensieraketten.
Politieke analisten noemen de operatie een belangrijke Russische stunt, onderdeel van een wereldwijd Russisch propagandaoffensief. ‘Ze willen laten zien dat het leger nog altijd heel machtig is, ondanks de tegenslagen in de oorlog tegen Oekraïne’, zei Denys Reva van het Zuid-Afrikaanse Institute for Security Studies. Bovendien toont het dat Rusland absoluut niet geïsoleerd is. Met name het spierballenvertoon met de Zircon moet dat bewijzen. Het probleem is volgens deskundigen echter dat de raket in Oekraïne om logistieke redenen niet bruikbaar is. Rusland zou hem vanuit de Zwarte Zee moeten afvuren en heeft toestemming van Turkije nodig om daar te geraken. Een andere mogelijkheid zou zijn om hem vanuit de Middellandse Zee te lanceren, maar dan zou hij over een aantal Navo-landen gaan, wat oorlogsescalatie zou betekenen.
Europese en Amerikaanse diplomaten hebben de Zuid-Afrikaanse militaire flirt met Rusland en China veroordeeld. Maar Pretoria houdt vol dat de neutraliteit ondanks deze gezamenlijke oefeningen gehandhaafd blijft. Een legerwoordvoerder zei dat het land in het verleden ook oefeningen heeft gedaan met andere ‘bevriende naties’ als Frankrijk en de Verenigde Staten.