Kaapstad – Een van de kwaliteiten waarover een staatshoofd behoort te beschikken is dat hij in zware tijden zijn volk een hart onder de riem steekt. Men denke aan Winston Churchill, Volodymyr Zelensky. Zuid-Afrika verkeert weliswaar niet in een staat van oorlog, maar de huidige, uiterst precaire situatie smeekt om wijze, krachtige woorden.

Dat president Cyril Ramaphosa daar absoluut toe in staat is, liet hij zien tijdens de covidpandemie, toen hij geregeld op de beeldbuis verscheen om alles geduldig uit te leggen. Maar nu, nu Zuid-Afrika de grootste crisis sinds de eerste democratische verkiezingen van 1994 meemaakt, houdt hij zich muisstil.

Kern van de noodsituatie is het nijpende energietekort dat al sinds 2007 speelt en waarvoor deskundigen tien jaar eerder al hadden gewaarschuwd. Het staatsbedrijf Eskom draait momenteel op zo’n vijftig procent van het maximale vermogen. Dat betekent dat Zuid-Afrika dagelijks met vele uren van stroomuitval te kampen heeft. Na nieuwjaar ging het zelfs om twaalf uur per dag. Naar verwachting zal deze situatie, die te danken is aan corruptie, incompetentie, achterstallig onderhoud en het overschakelen op schonere energie, nog zeker twee jaar voortduren.

Deze alarmerende stroomuitval heeft gigantische gevolgen voor de economie, van kleine bedrijven tot zware industrie, van horeca tot landbouw. Buitenlandse investeerders staan evenmin te trappelen om hun geld in Zuid-Afrika te steken. Op de koop toe kwam begin deze maand het nieuws dat er een poging was gedaan om de ceo van Eskom, André de Ruyter, met cyanide in zijn koffie te vergiftigen. De Ruyter had de dag ervoor bekend gemaakt te zullen aftreden, omdat de anc-regering hem zijn werk, inclusief het aanpakken van corruptie en sabotage binnen Eskom, onmogelijk had gemaakt. Sterker, hij werd zelfs beschuldigd van hoogverraad.

Later maakte Eskom bekend dat de elektriciteitstarieven dit jaar met maar liefst 18,65 procent zullen worden verhoogd. Zuid-Afrikanen reageerden vol ongeloof: nog veel meer betalen terwijl het bedrijf niet eens fatsoenlijk energie kan leveren? Er volgden demonstraties en rechtszaken. De slogan ‘wij zijn gatvol’ golfde door het land. Het regerende anc kwam onder vuur. Maar waar bleven de wijze woorden? Waar bleef de beloofde kabinetswijziging? Ramaphosa liet vorige week weten dat hij Eskom had verzocht om de tariefsverhoging uit te stellen. Dat, sneerden commentatoren, is slechts een doekje voor het bloeden.