Johannesburg – Zuid-Afrika was een van de 35 landen die zich van stemming onthielden bij de VN-resolutie die eist dat Rusland zijn opmars in Oekraïne staakt en onmiddellijk alle legereenheden terugtrekt. Enkele dagen eerder had de minister van Internationale Relaties Naledi Pandor de Russische inval juist veroordeeld. De draaikonterij komt op conto van president Cyril Ramaphosa, die zich gedurende zijn vier regeringsjaren op alle niveaus huiverig toont voor conflicten.
Volgens de Daily Maverick haalde Ramaphosa zich de woede van de Russische ambassadeur in Pretoria op de hals en werd vervolgens besloten tot een ‘neutrale’ en ‘genuanceerde’ positie. Die kwam erop neer dat de VN-resolutie volgens Zuid-Afrika niet bijdraagt tot ‘diplomatie, dialoog en bemiddeling’. Zuid-Afrika wees ook met een beschuldigende vinger naar Joe Biden omdat die weigerde met Poetin te onderhandelen zonder de verzekering dat Oekraïne niet zou worden binnengevallen.
Waarom die ambivalentie? Directe economische redenen zijn er niet. Als handelspartner kwam Rusland in 2019 op de 38ste plaats, tussen Malawi en Ghana, goed voor 0,4 procent van de export en 0,6 procent van de import. Wel zijn er politieke overwegingen. Zuid-Afrika is de jongste en economisch zwakste telg van brics, een economisch en politiek samenwerkingsverband met Brazilië, Rusland, India en China. Brazilië stemde voor de VN-motie, maar Zuid-Afrika volgde zijn belangrijkste handelspartner China.
Rusland heeft in de afgelopen jaren zijn politieke invloed in Afrika uitgebreid. Libië, Mali, Soedan, de Centraal-Afrikaanse Republiek en Mozambique kregen militaire steun om opstanden te onderdrukken. In Zuid-Afrika haalde de van corruptie beschuldigde ex-president Jacob Zuma de banden met Poetin aan. Zuid-Afrika zou een Russische kernreactor aankopen die ruim zestig miljard euro moest kosten. Die duistere deal ketste op het laatste moment af.
En dan is er nostalgie. De Sovjet-Unie steunde het anc in de strijd tegen de apartheid. En dat anc heeft nog steeds een invloedrijke communistische tak met een afkeer van het Westen. Europa koloniseerde het land en de VS steunden tijdens de Koude Oorlog de vijanden van het anc, met name in Angola en Mozambique.
Een stem tegen het dominante Westen is voor het
anc
een bevestiging van de soevereiniteit. Een en ander werd door Zuid-Afrikaanse hoogwaardigheidsbekleders beklonken toen die op de dag van de invasie op de Russische ambassade in Pretoria met hun kameraden de Russische Dag van de Verdedigers van het Vaderland vierden.