Het begon in maart verleden jaar met het besmeuren met stront van een beeld van de kolonialist Cecil Rhodes op de campus van de Universiteit van Kaapstad (uct). Daarmee was #RhodesMustFall geboren. Die beweging kreeg een landelijk vervolg als #FeesMustFall, waarbij de eis van gratis hoger onderwijs centraal stond. Toen de regering toezegde dat er dat jaar geen collegegeldverhoging zou komen, luwden de protesten. Maar vorige maand ging het weer volledig mis, toen de minister aankondigde dat ‘gratis hoger onderwijs voor iedereen’ vooralsnog onhaalbaar is. De collegegeldverhoging zou dit jaar maximaal acht procent zijn. En voor gezinnen met een jaarinkomen van minder dan veertigduizend euro zou de overheid bijschieten.

Dat klonk redelijk. Maar dat vonden de studenten niet. Dus: stenen, rubberen kogels, brandende autobanden, waterkanonnen, intimidatie, arrestaties, zelfs een dode (een schoonmaker kwam in ademnood toen studenten een brandblusser leegspoten). Het resultaat was dat talloze universiteiten de deuren sloten en het onderwijs enkele weken geheel stil kwam te liggen.

Er ontstond ook een tegenbeweging. Op uct hielden ‘werkwillige’ studenten en stafleden een stil protest tegen de sluiting en de intimidatie door radicalen. En op de Universiteit van Witwatersrand in Johannesburg vond een sms-referendum plaats, waarbij 77 procent van de respondenten aangaf dat de universiteit weer open moest.

Was het maar zo simpel. Zoals iedere ernstige crisis heeft ook deze vele poten. Afgezien van de financiële eisen zijn er sociale en politieke kwesties. Zwarte studenten laten steeds duidelijker merken dat ze zich niet thuis voelen op ‘westerse’ instellingen en eisen ‘dekolonisatie.’ Dat wil zeggen, weg met de eurocentristische syllabi en docenten. Of zoals de radicale activist Chumani Maxwele (de strontgooier) het verwoordde: ‘Blank moet weg.’ Hij vervolgde: ‘Het herveroveren van ons land betekent dat het in as moet worden gelegd.’ Kortom, voor sommigen is het zaaien van onrust op de universiteiten onderdeel van een veel grotere revolutionaire strijd, die, hopen zij, steun krijgt van de armen en de kansloze jeugd.

Als die onrust voortduurt is de kans groot dat het hele academische jaar naar de knoppen is. Daarom mengde president Jacob Zuma zich maandag ook in het debat. Hij vroeg om geduld. uct ging open, maar op de tafels dansende studenten zorgden ervoor dat de vreugde van korte duur was.