Wat Motshekga er niet bij vertelde is dat je hier al met drieën en vieren slaagt, waardoor je schooldiploma nagenoeg waardeloos is, een vod dat zonder vervolgopleiding vooral betekent dat je je kunt aansluiten bij het leger jeugdige werklozen – vijftig procent inmiddels.
Motshekga refereerde evenmin aan het in 2013 verschenen rapport van de ngo Section 27, dat concludeerde dat van iedere honderd beginnende scholieren er slechts vijftig het eindexamenjaar halen. Veertig van hen slagen vervolgens, maar slechts twaalf daarvan komen in aanmerking voor de universiteit. ‘Wij presteren slechter dan een aantal lage-inkomenslanden in Afrika’, schreef Section 27, verwijzend naar onderzoek onder veertien landen uit de regio, waaruit bleek dat Zuid-Afrika op de tiende plaats kwam voor lezen en op de achtste voor wiskunde, en dat 27 procent van de Zuid-Afrikaanse scholieren in de eerste klas middelbare school nog analfabeet is.
Crisis dus. Zo meldde het dagblad The Citizen onlangs dat maar liefst 4500 scholen in de zwarte townships sinds 1994 niet meer voor onderwijs worden gebruikt. Ze zijn vervallen, gekraakt door havelozen of functioneren als informele werkplaatsen. In de volksmond zijn die tijdens apartheid opgezette townshipscholen synoniem geworden met belabberd onderwijs, overvolle klaslokalen, een tekort aan schoolboeken en leraren die te laat komen, dronken zijn of seksuele relaties hebben met leerlingen.
Daarom stonden ouders van zwarte jongeren deze maand urenlang in de rij om hun kroost in te schrijven bij de zogenaamde Model C-scholen, overheidsscholen die tijdens apartheid waren bestemd voor blanke leerlingen, maar die sinds 1994 ook zwarte scholieren accepteren. Zij scoren een stuk beter dan townshipscholen.
Het feit dat het land nog altijd topstudenten en topacademici voortbrengt is grotendeels te danken aan de peperdure, fantastisch uitgeruste privé-scholen, zo’n duizend in totaal. Zij boeken uitstekende resultaten en trekken leerlingen uit de hele wereld aan. Sommige, zoals Michaelhouse in KwaZulu-Natal, presenteren zich als het betaalbare equivalent van het Engelse Eton College. Doorstromen naar de top is vervolgens geen probleem meer; vijf Zuid-Afrikaanse universiteiten haalden de top-honderd van de BRICS and emerging economies, met de Universiteit van Kaapstad op de derde plaats.