‘Ik raad je aan om familie te beschouwen zoals een balling zijn land van herkomst beschouwt: hij komt er vandaan, maar hij kan er nooit meer naar terug.’ Acteur Thijs Prein is een van de initiatiefnemers van de jonge toneelonderneming, Kat op het spek, een staande uitdrukking als slimme merknaam. Hij stond ook aan de basis van deze toneelproductie, die is vernoemd naar een globaal reisplan, Oost/West. Prein heeft drie maanden door Amerika gereisd en tijdens die tocht veel brieven geschreven. Met schrijvers, collega’s, bekende Nederlandse publicisten, toneelvaders misschien, mogelijk ook geestverwanten en zielsbroeders. De brieven die daarop terug kwamen, zitten in deze voorstelling.
Maar een epistolaire roadmovie is het ook weer niet. Want er is een situatie, althans een toestand, een omgeving, met een onrustbarende buitenwacht. We zijn in een shabby appartement, waarin alles verrijdbaar is. Een kamer met daarin een ‘filmset’, een mobiel decor, dat de vader ooit cadeau kreeg. Want hij is acteur. Of was hij dat in een vorig leven?
Dit lijkt allemaal op het grondplan van een theatraal cryptogram. Maar, hoewel er veel te puzzelen valt in Oost/West, is dat niet de juiste omschrijving. Er is sprake van vrij zorgvuldig opgebouwde suspense. Maar een thriller is het ook weer niet. De onrustbarende buitenwacht geeft daartoe overigens voldoende aanleiding. Voor het gebouw waar het appartement deel van is, ligt een rubberboot – de boel buiten is enorm ondergelopen. En buiten is ook een kalifaat. Een kalifaat? Ja, of een andersoortig levensbedreigend schrikbewind. Een regime dat angst inboezemt. De twee jongens, broers, hebben zich bewapend. Er wordt geschoten. Er valt een dooie. Of is die schietpartij deel van het spel? En heten de broers echt Kaïn en Abel? Is die afwezige vader dan God? En welke dan?
Thijs Prein is een uit zenuwtics opgetrokken, gekooide en angstige jongen. Zijn toneelbroer wordt, ietsje kalmer, gespeeld door Chiem Vreeken, een indringer in regenpak, met een vaag aanvals- of vluchtplan. Samen bouwen ze een zorgvuldig georkestreerde spanning op (regie: Gerardjan Rijnders). Die schreef ook mee aan de basistekst, bijeengehouden door de reisbrieven, die bij elkaar weer het verhaal lijken te vertellen van een uitbraakpoging uit twee doodgelopen levens. Met steeds de slagschaduw van die vader op de achtergrond. ‘Weet je pa, eigenlijk heb ik je nooit gesproken. Een derde van mijn leven zit er op, sowieso. De werkelijkheid verdwijnt langzaam. Was je aan het begin van deze brief nog een man uit mijn herinnering, inmiddels ben je niet meer dan zwarte inkt op een vel. Een herinnering in letters. Een verhaal. Wat er echt gebeurd is weet ik niet. Wat er gaat gebeuren evenmin.’
Er hangt iets in de lucht. Je krijgt daar als kijker niet een vinger achter. Je blijft kijken. Zo’n soort toneelavond is Oost/West.
In februari in Den Haag, Haarlem, Rotterdam en Almere, katophetspek.nl
Beeld: Thijs Prein (links) en Chiem Vreeken (rechts) in Oost/West (Roelof Pothuis/Kat op het spek theater)