Zwarte Piet

De serie Atlanta, in 2016 bedacht door de geweldige Donald Glover, is om allerlei redenen de moeite waard: de afleveringen zijn tegelijkertijd licht en ernstig, vol scherpe dialogen en vervreemdende zijpaden, ze maken aan het lachen en bijna achteloos worden ook nog wezenlijke thema’s binnenstebuiten gekeerd. De hiphopwereld, toch vaak een makkelijk doelwit van voorspelbare parodieën, wordt op een heel natuurlijke, overtuigende manier tot leven gewekt.

Het draait in Atlanta om de (fictieve) rapper Paper Boi, die er alles aan doet om door te breken. De andere hoofdpersoon is zijn neef Earn, keurig gespeeld door Donald Glover zelf, die geen geld heeft (en wel een kind) en Paper Boi zakelijk gaat bijstaan. Moeizaam werken ze zichzelf op, vanuit een onopvallend en onopgemerkt bestaan in Atlanta. Het bijbehorende geploeter en geleur, de hilarische directheid van Paper Boi, de vervreemding wanneer rijke witte jochies plots met zwarte cultuur weglopen: het werd vanaf de eerste aflevering allemaal fijntjes verwerkt in Atlanta, dat voortdurend wisselt tussen komedie en drama, soms zelfs binnen één scène.

Dit is niet anders in het derde seizoen. Wat wél veranderd is: Paper Boi heeft inmiddels het nodige succes. Het zwaartepunt van de serie ligt nu op de tour die hij samen met Earn door Europa maakt; elke bezochte plaats behelst een nieuwe aflevering. In Amsterdam wordt, hoe kan het ook anders, Zwarte Piet belicht – als een opdringerige, niet bepaald waarheidsgetrouwe karikatuur waar Paper Boi en Earn steeds ontstelder op reageren. In Londen belandt het stel op een elitair huisfeestje waarbij de ene raadselachtige situatie na de andere ontstaat. Aanwezigen menen dat een vriend van Paper Boi wordt gediscrimineerd, nemen het ongevraagd en fel voor hem op terwijl hij zelf zegt dat er niets aan de hand is: white saviorism in optima forma. Elders licht een jonge zwarte kunstenaar een witte weldoener op, terwijl Earn toekijkt en zich voor de vraag gesteld ziet: moet hij dit voorkomen of worden zwarten al eeuwen zo stelselmatig achtergesteld dat dit juist een goede ontwikkeling is?

Zo worden alledaagse taferelen voortdurend vermengd met grote vragen over racisme, vooroordelen, ongelijkheid. Het accent ligt nog meer op politiek dan in eerdere jaren, wat soms ten koste gaat van de subtiliteit. Maar daarvoor in de plaats lijkt wel extra vrijheid gekomen: aanvankelijk was Glover van plan om na twee Atlanta-seizoenen te stoppen, nu hij is doorgegaan lijkt hij meer zijn eigen plan te trekken. En steeds nieuwe schrijvers, acteurs en regisseurs naar voren te willen schuiven. In bijna de helft van de afleveringen van dit derde seizoen komen hijzelf en Paper Boi niet eens meer voor. De ijzingwekkende openingsaflevering, over een wit stel dat zich ontfermt over zwarte weeskinderen, is een prachtige korte film op zich – en alleen al om zulke uitspattingen, strak en onvoorspelbaar, is te hopen dat Atlanta nog jaren zal doorgaan.