Het door beroepsdwarsligger Jan Nagel bedachte tv-programma Het zwarte schaap is leuker, spannender en interessanter dan welke reality-show ook. Het is tegelijk amusement, talk show, discussieprogramma, thriller, rechtbankdrama en Dit Is Uw Leven. Elke vrijdagavond op prime time een zwart schaap, overgoten met krokodillentranen en voorzien van een zondebok.
Toen veertien dagen geleden antirevolutionair Wim Aantjes aan de beurt was, die in 1978 als fractievoorzitter van het CDA moest aftreden vanwege zijn al dan niet vermeende oorlogsverleden, was het de beurt aan ex-premier Van Agt (ook CDA, maar dan van de katholieke bloedgroep) om emmers vol wijwater te huilen omdat het allemaal toen zo verkeerd was verlopen. Dat was natuurlijk niet Van Agts schuld geweest, maar van die verschrikkelijke Oorlogsdocumentatie-directeur Loe de Jong, die eigengereid onderzoek had gedaan naar Aantjes oorlogsverleden en hem onverhoeds op een persconferentie in staat van beschuldiging had gesteld.
Aantjes werd tijdens de tv-uitzending grotendeels gerehabiliteerd. Hij was geen lid geweest van de Waffen-SS (maar van de Germaansche SS), zijn Nederlanderschap was niet vervallen verklaard en hij was in een strafkamp gevangene geweest en geen bewaker. Voor het gemak werden complicerende factoren, zoals Aantjes Duitse sympathieën als gymnasiast, geheel en al weggelaten. Zo werd het gemakkelijker de afwezige Loe de Jong in plaats van Aantjes in het beklaagdebankje te duwen: «Loe fout» zette Het Parool op de voorpagina.
Nu is het Loe de Jong zelf die met zijn categorische (en niet zelden, zoals ook in het geval van Aantjes) politiek gemotiveerde oordelen Nederland in «goed» en «fout» heeft helpen verdelen. Dat onderscheid dat tijdens de Tweede Wereldoorlog van levensbelang was voor iedereen die illegaal werk deed of moest onderduiken, is mede door hem ook na de oorlog blijven voortbestaan, toen het eigenlijk interessanter was geweest meer te weten te komen over de redenen waarom mensen fouten maken en in het ene of in het andere kamp terecht zijn gekomen. De angst als fout te worden bestempeld maakt het moeilijker fouten toe te geven.
In het nieuwste nummer van het Historisch Nieuwsblad kijkt De Jong op zijn leven en werk terug en geeft hij toe dat hij in de zaak-Aantjes een aantal fouten heeft gemaakt. Hij had op de betreffende persconferentie veel te ongenuan ceerd gesproken, waardoor het beeld van een veroordeling ontstond. Hij was er zich onvoldoende van bewust geweest dat zijn stem als belerend en veroordelend zou overkomen. Maar hij blijft bij zijn oordeel over Aantjes: «Hij zat fout… hij had nooit een politieke carrière moeten ambiëren.»
Aantjes geen politieke carrière vanwege een vermeend NSB-lidmaatschap, Bernhard wel een dynastieke carrière, ondanks een NSDAP-lidmaatschap. Het strikte goed-fout-denken brengt De Jong in vreemde tegenspraken. Dat menselijke levens en politieke keuzen grilliger en vreemder kronkelen dan ooit De bezetting en nu Het zwarte schaap laten zien, dat de geschiedenis nu eenmaal in allerlei paradoxen verloopt, dat zou nog eens een televisieprogramma waard zijn.