Bern – Vlak nadat Trump had bevestigd dat de VS verantwoordelijk waren voor de droneaanval in Irak op de Iraanse generaal Qassem Soleimani, kwam er op vrijdag 3 januari bij de Zwitserse ambassade in Teheran een fax binnen van de Amerikaanse regering, gericht aan de Iraanse minister van Buitenlandse Zaken Jawad Sharif. Strekking van het bericht: geen verdere escalatie a.u.b. De Zwitserse ambassadeur Markus Leitner bracht de fax onmiddellijk naar Sharif. Terwijl Trump en zijn Iraanse tegenvoeter Hassan Rohani de vreselijkste bedreigingen uitwisselden, werd er achter de schermen via de Zwitserse diplomatie een dialoog tussen de twee kemphanen in gang gezet. In een reconstructie van het proces in The New York Times worden zowel van Amerikaanse als van Iraanse zijde waarderende woorden uitgesproken over de Zwitserse bemoeiingen.
Sinds de Iraanse Revolutie in 1979 onderhouden de VS geen diplomatieke betrekkingen met Iran meer en fungeert het Zwitserse ministerie van Buitenlandse Zaken als officiële boodschapper van de VS. Belangrijkste instrument daarbij is het faxapparaat op de Zwitserse ambassade, dat zich naar verluidt in een speciaal daarvoor bestemde geïsoleerde ruimte bevindt, en voorzien van versleutelde coderingen de ambassade verbindt met de Zwitserse ambassade in Washington en het Zwitserse ministerie van Buitenlandse Zaken in Bern. Ambassadeur Leitner verklaarde een maand geleden tegenover de Neue Zürcher Zeitung dat hij bij drukke dagen, zoals bij een recente uitruil tussen Amerikaanse en Iraanse gevangenen, vijftig procent van zijn werktijd aan de Amerikaanse belangen besteedt.
De Zwitsers zien hun pacificerende rol bij het jongste Amerikaans-Iraanse conflict als kroon op het werk van veertig jaar stille diplomatie. ‘Dat we in dit wereldconflict konden bijdragen aan deëscalatie, is onbetaalbaar’, zei Tiana Angelina Moser, lid van de Groen-Liberale Partij en de Zwitserse Nationale Raad tegen de Tages-Anzeiger. En natuurlijk verwachten de Zwitsers daarvoor iets terug. Volgende week komt Trump naar Davos voor de vijftigste editie van het World Economic Forum (wef), waar onder meer een ontmoeting gepland staat met de Zwitserse president Simonetta Sommaruga. De Zwitserse regering hoopt dat de onderhandelingen over een vrijhandelsakkoord met de VS dankzij hun diplomatieke diensten aan het Witte Huis nu soepeltjes zullen verlopen. Markwalder remt de verwachtingen: ‘De Amerikaanse politiek in het buitenland kent vele onzekerheden en de dagelijkse politiek lijkt vaak impulsief.’