Nederlanders, zowel de oude als de nieuwe generatie, doen fijne zaken in Zuid-Afrika. Ze zouden niet meer kunnen aarden in Holland, waar «alles maar is toegestaan». Sommigen vinden zichzelf een deel van de lokale bevolking geworden. «Ja, de Afrikaners. Niet de zwarten natuurlijk. Dat is toch een heel andere cultuur.»

In Zuid-Afrika procedeerden actievoerders en de regering-Mbeki samen tegen de fabrikanten van aidsremmers. Dat was enige tijd geleden wel anders. Reconstructie van een historische rechtszaak.

Het imago van de diamant uit Afrika is slecht. Er kleeft bloed aan. Tot nu toe lijkt echter, noch in West-Europa, noch in de Verenigde Staten, de politieke wil te bestaan om het hete hangijzer van de wapentransporten naar Afrika aan te vatten en om in dat verband de eigen industrieën onder de loep te nemen.

Eind vorig jaar werd de voormalige bevrijdingsbeweging Swapo voor de derde keer op rij winnaar van de verkiezingen in Namibië. Tegelijkertijd was het tien jaar geleden dat Swapo-activist Anton Lubowski werd vermoord. Maar door wie? Evelien Groenink onderzocht de ware toedracht van de moord en stuitte op onvermoede Franse connecties.

VERWOERDBURG, genoemd naar de aartsvader van de apartheid, is een rommelig neergekwakte verzameling blanke slaapwijken. De enige opwinding die er af en toe ontstaat, is als de gemeente met een plan komt om leeg terrein te vullen met sociale woningbouw, huizen voor zwarten dus. Alleen dan zoeven de huismoeders in hun BMW’s wat sneller en verontruster door de lanen, en belegt brigadier (b.d.) Elst protestvergaderingen in de patio van zijn huis met de rottweilers. Dat Verwoerdburg het hoofdkwartier is van 7th Medical Battalion, de medische divisie van het leger; dat het bedrijf Protechnik er gifstoffen fabriceert; dat dr. Wouter ‘Mengele’ Basson er nog steeds werkt in het 1 Military Hospital, waar hij eerder - zo wordt gefluisterd - biologische oorlogsvoerings-experimenten deed op onwetende patiënten; dat het Military Intelligence-gebouw bij de vijver tot voor kort in de kelder tonnen ecstasy-tabletten voor distributie onder de zwarte gemeenschap had staan; dat de plaatselijke oogkliniek gevestigd is in het voormalige biogenetische laboratorium waar biologische-oorlogsvoeringsexpert dr. Brian Davey werkte - daar weten de gewone Verwoerdburgers niets vanaf. Of beter gezegd: ze zijn er niet in geïnteresseerd. De gebouwen achter slagbomen maken al zo lang deel uit van het landschap.

Natuurlijk is het niet leuk voor het ANC dat de eigen misdaden nu ook in het rapport van de Waarheidscommissie staan. En natuurlijk is er wat te zeggen voor het argument dat een slecht geoutilleerde organisatie, zonder veel infrastructuur, niet met dezelfde maat gemeten mag worden als een goed geolied staatsapparaat. En voor het argument dat het apartheidssysteem uitsluitend de onderdrukking diende, terwijl de misdaden van ANC-kampcommandanten, hoe erg ook, toch vooral uitingen waren van individuele frustraties en machtshonger. Het is alsof je een Eichmann vergelijkt met een man die zijn vrouw slaat. Die laatste geweldpleger moet natuurlijk ook flink straf krijgen, maar het gaat wel om een ander soort misdaad. En toch is het goed dat het ANC zo met de billen bloot gaat. Want de machtshongerige baasjes van toen zijn nu de baas over het Zuid-Afrikaanse staatsapparaat. En net zo min als zij naar hun eigen gedrag van toen willen kijken, verdragen zij ook nu een kritische blik.

Winnie begrijpen, dat gaat niet buiten de context van wat zich afspeelde in de townships van de late jaren tachtig. Die stonden in brand. Elke straathoek, elk woonblok, elke school had zijn groep angry young men, ‘comrades’ genaamd, die maar één ding wilden: vechten. En aangezien de onderdrukker ofwel onbereikbaar ver weg was, in goed bewaakte kantoorgebouwen in de blanke stad, ofwel gepantserd rondreed in Casspir of Hippo, leefde men zich vaak uit op wie er zoal voorhanden was.

PARIJS, maart 1990. Ik ontdek iets verdachts aan de buren van Dulcie September, de vrouw die het ANC in Frankrijk vertegenwoordigde. Het bedrijfje in het kantoor naast het hare heeft er bijna even lang gezeten als het ANC. Het trok erin op dezelfde dag, 1 augustus 1985. Officieel werd er een ‘sporthandelsbulletin’ uitgegeven. De Franse hoofdredacteur is een in het ANC gespecialiseerde Afrikakenner, voorheen werkzaam bij de Zuid-Afrikasectie van de Franse staatsradio. Kort na de moord vertrok het ‘sporthandelsbulletin’ weer.

‘ONZE TAAL is ons alles’, zegt de jonge blonde vrouw achter het hek van de Jan Celliers Hoerskool in Johannesburg. ‘Ze kunnen nog zo hard proberen om haar uit te roeien, als het moet vechten we ons er dood voor.’ Ze vermijdt nadrukkelijk te kijken naar de kleine zwarte jongen Themba, voor wie zijn moeder en ik een school zoeken. De boodschap is duidelijk: dit gaat om meer dan taal alleen. Als Themba Afrikaans wil leren, moet hij dat maar ergens anders doen. ‘Die school? Daar zie je niet eens kinderen met donker haar’, had een buurvrouw al gewaarschuwd.

Conservatief in de Nasionale Party in Zuid-Afrika, dat is nogal niet een beetje conservatief. En conservatieven die tegen alle stromen in gebeten bleven op handhaving van oude blanke privileges, waren sinds enige tijd alles wat F.W. de Klerk nog over had in de harde kern van zijn NP.

In de Noord-Transvaal schieten sinds het nieuwe Zuid-Afrika de getto’s voor ongewensten als paddestoelen uit de grond. ‘In KwaZulu hebben ze Inkatha, hier hebben we heksen.’ Een reportage over demonen, zwarte magie en andere kwade krachten. NOORD-TRANSVAAL - Nog steeds is er een derde macht in de Noord-Transvaal. Mensen verdwijnen uit hun dorpjes en hun hutten om nooit meer levend te worden gezien; soms worden hun verminkte lijken teruggevonden in de bosjes. Anderen verdwijnen voor even en komen terug met een lege blik in hun ogen, vol verhalen van angst en terreur. De slachtoffers zijn meestal vooraanstaande leden van de zwarte townships en de dorpsgemeenschappen: schoolmeesters, nette huisvrouwen en hun kinderen, jonge activisten, allen ANC-gezind, want in de Noord-Transvaal is iedereen die weet hoe het hoort, lid van het ANC. Degenen die de terreur bedrijven, zijn dat doorgaans niet: zij beschikken over de steun van kwade krachten die buiten de gemeenschap staan, en ze wonen, als beloning voor hun dienstbaarheid aan die krachten, doorgaans in betere, grotere huizen dan hun buren. ‘In KwaZulu hebben ze Inkatha, hier hebben we heksen’ - over oude tweestrijd en de kansen op verzoening tussen burger en baloi.

Natuurlijk was Eugene de Kock, hoofd van een Zuidafrikaans doodseskader, een gewetenloze moordenaar. Maar het vonnis dat tegen hem is uitgesproken en dat hem tot in zijn volgende levens achter de tralies houdt, steekt wel erg schril af bij de amnestie die zijn superieuren hebben weten te verkrijgen. ‘HET IS IN en in triest’, verzuchtte een blonde jongen, ringetje in het oor, toen het vonnis van tweemaal levenslang plus tweehonderdtwaalf jaar viel in het proces tegen zijn vroegere collega Eugene de Kock. ‘Eén man moet opdraaien voor de hele smeerboel. Het lijkt hier Neurenberg wel.’ De zware jongen had, al mankeerde er dan het een en ander aan zijn feitenkennis over het Neurenbergtribunaal, natuurlijk gelijk.

Zuid-Afrika moet een ander land worden en daarbij hoort een ander leger. Een non-raciale, gefeminiseerde vredesmacht, waar het voormalige ANC-guerrillaleger integraal deel van uitmaakt. Mooie idealen, maar hoe ziet de praktijk eruit? Verslag van een driedaagse integratiecursus. Alle namen van de in dit verhaal voorkomende personen zijn uit overwegingen van privacy veranderd. IN DE OPKOMENDE ZON boven de snelweg naar Pretoria tekent zich op een heuvel links het Voortrekkermonument af, hoekig en bruin als een enorm broodrooster uit de jaren vijftig. Een metalen wachttorentje op drie magere, twintig meter hoge poten aan de rechterkant van het viaduct voor de afslag doet denken aan de marsmannetjesvoertuigen van H. G. Wells. De afslag kronkelt naar links door de heuvels, tot in de restricted area van de legerbasis Voortrekkerhoogte. Tot voor kort piekerde de gemiddelde zwarte er niet over hier ook maar een voet te zetten - tenzij het een zwarte van de special operations-groep van Umkhonto we Sizwe (MK) betrof, natuurlijk. Legendarisch is in de geschiedenis van de struggle de raketaanval op Voortrekkerhoogte door een guerrillacommando.

In de soap-serie ‘Suburban Bliss’ gaan blank en zwart genoeglijk bekvechtend met elkaar om. Maar in die andere soap, de serie zittingen van de Commissie van Waarheid, vallen echte tranen. Het alledaagse leven na de apartheid. Van oude wonden en pijn die niet voorbijgaat. JOHANNESBURG - Drie dagen voor de eerste zitting van de Commissie van Waarheid belt een vriendin op. Of we geen baantje in Nederland weten voor R.? Zij en R. hebben net gehoord dat hij misschien voor de commissie gedaagd zal worden vanwege zijn vroegere betrokkenheid bij bomaanslagen door het ANC. R. heeft duidelijk geen zin om te getuigen, begrijpen we. Hij is druk bezig voorbereidingen te treffen voor zijn tweede ballingschap. Eerst - in de jaren zeventig - moest hij vluchten omdat de veiligheidspolitie hem op de hielen zat, en nu omdat de veiligheidspolitie hem voor de Commissie van Waarheid wil slepen.