Arbeid leidt maar tot wedijver en meer bezit, vonden de revolutionairen van de jaren zestig. ‘Leve de luiheid’ was daarom hun motto. Zij waren de erfgenamen van typisch christelijk denkgoed uit de Middeleeuwen.

Door selectief brongebruik heerst bij de moderne mens het beeld dat de middeleeuwers ofwel wild rondneukten in de blubber, of overtrokken kuis waren. Zo simpel was het niet, ook al konden hofdames hun vagina laten praten.

In het essay ‹Geef de lezer zijn roman terug› van Ger Groot (in ‹De Groene Amsterdammer› van 11 oktober) moest de literatuurwetenschap het ontgelden. Premier Balkenende en minister van Justitie Donner stelden onlangs de satire ter discussie. Herman Pleij verdedigt het belang van literatuur, die over alles en iedereen mag gaan, en de noodzaak van een alerte literatuurwetenschap.

Sommige middeleeuwse aristocratenzonen en -dochters deden niets anders dan het vermogen van hun ouders er doorheen jagen, inclusief de erfenissen. Deze wittebroodskinderen peinsden er niet over dit gebruik te beëindigen.

Ze zijn geboren tussen 1940 en 1945: oorlogskinderen. Ze laveerden overal tussendoor en kunnen voor niets van belang verantwoordelijk worden gehouden. Oorlogskinderen blijken steeds weer net te oud of even te jong.

In een gesprek met Máxima doet professor Victor Halberstadt een poging haar de nodige wijsheden bij te brengen opdat zij straks als koningin de ideale mix van Zuid-Amerikaanse hartstocht en Nederlandse nuchterheid zal zijn.

EIGEN ROEM STINKT. Maar in Nederland stinkt die van een ander nog erger. Het valt niet mee om vanuit de wurgende blubber van de moerasdelta de kop boven de dijken uit te steken, zeker niet als dat uit vrije wil lijkt te gebeuren. Bij ‘uitstekend’ denken wij liever aan een te breed uitgevallen imperiaalbepakking dan aan de bewonderenswaardige prestaties van een ander. Behalve als we die kunnen kleineren, of in een wat beschaafdere bui, relativeren.

Jankarel Gevers (54), gezicht van de Universiteit van Amsterdam, is zomaar weggerukt. In alles was hij leider, vooral door zijn onnadrukkelijke manier van praten: weinig volume, nimmer stemverheffing, altijd gelijkmatig. Om lichaamstaal bekommerde hij zich niet. Iedereen kon immers zien dat in zijn massieve gestalte vele voorzitters schuilden, die voortdurend naar buiten wilden. Ze meldden zich aan in een bonte stoet ideeën over universiteit, muziek en wereld. Hij uitte die volstrekt onbekommerd, in de zekerheid dat er genoeg ambtenaren waren voor de noodzakelijke correcties.

IN DE MIDDELEEUWEN bestond er van theologische zijde geen enkele twijfel over dat dieren er waren om de mens te dienen. Zo wilde de bijbel het immers, meteen in Genesis al en nog wel tot twee keer toe. Eerst gebood God dat de mens de baas zou zijn van de vissen in het water, de vogels van de lucht en alle beesten op aarde. En een tweede aanwijzing werd gevonden in de naamgeving van de dieren door Adam, eveneens in opdracht van het Opperwezen.

Eten is behalve lekker ook gevaarlijk, menen de zes fijnproevers die aanzaten aan de Groene-dis. Een debat over de ethische en esthetische, modieuze en historische, politieke en sociale, rituele en seksuele aspecten van het eten. VOORGERECHT ‘Je kunt neuken om je voort te planten en je hebt de erotiek die nergens toe hoeft te leiden’, zegt Anthony Mertens nadat hij een eerste slok wijn heeft genomen. ‘Met eten is het ook zo. We zitten nu niet te eten om onze honger te stillen. Naast de fysieke noodzaak en overlevingsdrang is er een surplus dat met verlangen te maken heeft. Dat verlangen valt niet vast te leggen, je kunt het niet benoemen. Er spelen dan ook allerlei andere aspecten een belangrijke rol: erotische, sociale, politieke, ethische misschien ook. Ik geloof dat eten tegenwoordig, althans in Nederland, altijd iets met luxe te maken heeft.’

Gedogen is mooi, Nederland is er groot mee geworden. Maar waarom moet het nu ineens geformaliseerd worden? Pleidooi voor een terugkeer naar de hypocrisie. Over verdovende middelen in de middeleeuwen zie verder H. Pleij, Dromen van Cocagne: Middeleeuwse fantasieën over het volmaakte leven, binnenkort te verschijnen bij Prometheus. De Amsterdamse ‘gedoogbeschikking’ wordt besproken in Het Parool van 17 april 1996. Met dank aan mr. H.P. Wooldrik, hoofdofficier te Zutphen. DRUGSBELEID EN GEDOGEN lijken in Nederland synoniem. In het buitenland ligt dat echter heel anders. En hoezeer wij ook menen op de goede weg te zitten, de verbazing en vooral verontwaardiging van de mede-Europeanen verdienen toch wat serieuzer aandacht. Ze hebben namelijk gewoon gelijk.

Een stad zonder honger, zonder nacht, zonder gebochelden. Alles wat de aardse steden onleefbaar maakte ontbrak in het Hemelse Jeruzalem. Daar wilden ze heen, de middeleeuwse paupers. Desnoods om er te sterven onder een heidens zwaard. IN DE BIJBEL wordt op verschillende plaatsen voorspeld dat een Nieuw of Hemels Jeruzalem de voltooiing der tijden zal bekronen. Daar zullen de goede en witgewassen zielen het eeuwige heil smaken. Maar volgens de Openbaringen van Johannes, beter bekend als de Apocalyps, komt nog voordien die nieuwe stad uit de hemel zakken als woonplaats voor de heiligen en rechtvaardigen. Die kunnen daar dan wonen gedurende een Duizendjarig Rijk van weelde en overvloed.

De middeleeuwse God hing meestal zwijgend boven het toneel. Zijn Zoon moest de aardse zaken maar afhandelen. En diens moeder natuurlijk, want de middeleeuwer was dol op Jezus’ familie. Vooral omdat ze zo menselijk waren.