De snelle ontwikkelingen van medische technologieën vereisen een andere omgang met onze gezondheid en gezondheidszorg. De patiënt krijgt meer controle over zijn eigen gesteldheid, maar daarmee ook een zwaardere verantwoordelijkheid.

Wetenschapsontkenning is iets van rechts, klinkt het vaak. Kijk maar naar het klimaatdebat. Maar ook links heeft blinde vlekken en heilige huisjes.

Bruno Latour stond ooit bekend als het enfant terrible van de wetenschapskritiek. Tegenwoordig ziet hij het als zijn taak om het aanzien van de wetenschap terug te winnen. Vorig jaar ging hij officieel met pensioen. Wat is zijn erfenis?

Komen wetenschappers vandaag de dag nog wel aan waarheidsvinding toe? Is de wetenschap in crisis? Om op deze vragen een antwoord te krijgen, sprak Jop de Vrieze met een groot aantal wetenschappers.

Verhalen over fraude en broddelwerk duiken regelmatig op, wetenschappers moeten steeds harder concurreren om geld. Komen ze nog wel aan de echte problemen toe? In de afsluitende aflevering van deze reeks: decaan en ziekenhuisbestuurder Frank Miedema reist de wereld over om de wetenschap te verbeteren.

De overtuiging dat iets een probleem is, nestelt zicht niet alleen in de wetenschappelijke agenda – maar ook in de onderzoeksvragen zelf, merkt arts-microbioloog Marc Bonten. Dat wringt, ‘Want wil je een actievoerder zijn of wil je een wetenschapper zijn?’

Psycholoog Daniël Lakens is een ‘razende kruisvaarder’ van de Open Wetenschap: een van de frontliners die de hervorming van de wetenschap afdwingt en vorm geeft. ‘De idealistische waarheidsvinder heeft het moeilijk.’

In vorige aflevering van deze serie een promovenda die een frauderende collega ontmaskerde. Dit keer dezelfde zaak vanuit een ander perspectief – dat van promotor Leon Mullenders.

De collega en co-promotor van promovenda Saskia Vorstenbosch bleek een groot deel van haar onderzoek bij elkaar gemanipuleerd te hebben. Alles waarop Vorstenbosch’ onderzoek was gebaseerd, was drijfzand gebleken. ‘Heel het wetenschappelijk raamwerk was er onderuit gevallen.’

Komen wetenschappers vandaag de dag nog wel aan waarheidsvinding toe? Is de wetenschap in crisis? Om op deze vraag een antwoord te krijgen, duikt journalist Jop de Vrieze van de wetenschap. Vandaag: collega’s en concurrenten.

Door de industrie gefinancierd onderzoek – is dat wel verantwoord? Hoogleraar economisch en Europees strafrecht John Vervaele doet onderzoek naar tabakssmokkel, met financiering van tabaksfabrikant Philip Morris.

Herman Paul onderzoekt wat men in de negentiende eeuw verstond onder een goede wetenschapper. In discussies over samenwerking met de industrie kwam destijds een felle afkeer van geldzucht naarvoren – geld en toewijding aan de waarheid zouden niet samengaan. ‘Ik denk dat we de morele reserves bij geld als perverse prikkel verloren zijn geraakt.’

Universiteitsbestuurders en managers zijn verzot op indexen en rankings. Maar zo worden indexen doelen op zich – perverse prikkels dus. Deze ‘indicatorlogica’ pakt niet altijd goed uit voor de wetenschap, stelt psycholoog Sarah de Rijcke.

Uitgerekend dankzij Diederik Stapel raakte Chris Hartgerink geïnteresseerd in de wetenschap. In zijn promotieonderzoek zoekt hij naar statistische methoden om gefabriceerde of vervalste data op te sporen in wetenschappelijke publicaties.

Binnen de hersenwetenschap moet de kritische zelfreflectie nog van de grond komen, stelt hoogleraar translationele neurowetenschappen Jeroen Geurts. Daarom stelde hij op zijn afdeling een filosoof aan.