Franz Kafka tobde in zijn dagboeken en brieven over zijn jodendom en het zionisme. Hij zinspeelde op een ‘terugkeer’ naar het Beloofde Land. Ter gelegenheid van zijn 75ste sterfdag kwamen in Israel Kafka-adepten bijeen om het geworstel van hun geliefde schrijver te evalueren.

Ze wilde hem met niemand delen en weigerde postume publicatie. Tot aan haar dood noemde zij zich de vrouw van Kafka. Eindelijk is er nu een steen op haar graf.

Ze zijn bijna allemaal dood, de ‘helden’ van de Praagse Lente. Dubcek, Smrkovsky, Svoboda en Cisar - dat waren in 1967-68 politieke voormannen die het communistische systeem in Tsjechoslowakije ingrijpend wilden liberaliseren. Pelikan, Sik, Hajek en Mlynar behoorden tot de intellectuelen die als vooraanstaande leden van de communistische partij het neo-stalinistische bewind van binnenuit wilden democratiseren.

Een gênante vertoning was het. Het Tsjechisch parlement was vorige week vier dagen doende om in te stemmen met een ‘Duits-Tsjechische verklaring over de wederzijdse betrekkingen en hun toekomstige ontwikkeling’.

Zijn levenseinde, te midden van de duiven die hij seconden te voren nog voerde, had een scène uit een van zijn boeken kunnen zijn. Want als geen ander wist Bohumil Hrabal het onaanzienlijke detail uit te vergroten tot een poëtische groteske. Nederlandse vertalingen van Hrabals werk zijn verschenen bij Van Gennep en Bert Bakker. In het najaar verschijnt bij Bert Bakker/Prometheus Vita Nuova, het tweede deel van de trilogie Trouwpartijen. ‘IK STRIJD MET niemand en om niets meer, mij kan niemand meer beledigen of van mijn stuk brengen. Ik ben afgeschoten in de oneindigheid en de eeuwigheid, mij raakt de dood niet meer.’

‘In mijn woordenboek komt het begrip sociaal niet voor’, zei hij ooit. De rivaal van Havel laat zich graag voorstaan op zijn thatcheristische inslag. Maar kenners omschrijven de Tsjechische premier liever als een bolsjevistische kapitalist. Portret van de Praagse pitbull.

De Slowaken gaan komend weekend naar de stembus. Ze hebben de keus uit tachtig partijen, maar ‘die zeggen allemaal hetzelfde, namelijk niets’. Alleen de gedoodverfde winnaar heeft veel tekst. Van twijfelachtig niveau helaas.

Een eeuw geleden werd de journalist en romancier Joseph Roth (1894-1939) geboren in het Oostenrijkse stadje Brody. Toen hij stierf lag zijn geboortestad in Polen en tegenwoordig is Brody Oekraiens. Op zoek naar de decor-stukken van Roths romans in een door oorlog en pogroms geblakerd land.

Tot drie keer toe kon Operatie Walkure niet doorgaan, wegens afwezigheid van Goering en Himmler. Op 20 juli 1944 was het zover in de Fuhrerbunker. Maar een eikehouten tafelpoot redde de Fuhrer het leven. De vraag blijft: hoe principieel anti-nazi waren de samenzweerders?

Het probleem van de zigeuners is de lakmoesproef voor een fatsoenlijke samenleving, liet Vaclav Havel eind vorig jaar weten. Maar in plaats van plannen te ontwikkelen om de roma in Tsjechie te integreren of wat dan ook om hun maatschappelijke positie te verbeteren, hebben de Tsjechische bestuurders een wet bedacht waardoor een derde van de zigeunerbevolking sinds vorige week als buitenlander wordt afgeschreven. Bepaald is dat (1) iedereen die veertig jaar of jonger is en (2) uit Slowakije afkomstige ouders heeft, (3) twee jaar lang geen vaste woon- en verblijfplaats in de Tsjechische Republiek heeft gehad en (4) de laatste vijf jaar een misdaad of misdrijf heeft begaan over de grens met Slowakije kan worden gezet. Naar schatting 100.000 roma zijn de dupe van deze maatregel. En ze hebben nauwelijks verweer.

Toen de eerste en al weer enige tijd voormalige minister van Buitenlandse Zaken van de vijftien maanden oude republiek Slowakije, Milan Knazko, enige tijd geleden over premier Meciar zei: ‘Die man is krankzinning’ kon nog je denken: Kom, kom. Hoewel, de schets die de oud-acteur gaf van het gedrag van zijn vroegere partijkameraad van de Beweging voor een Democratisch Slowakije (HZDS), was voor velen herkenbaar: ‘Hij creeert zich een vijand, gebruikt die om vrees te wekken voor een politieke crisis, maatschappelijke chaos en nationale bedreiging en werpt zich dan op als de redder des vaderlands. Zo slaagt hij erin om aan de macht te blijven.’