De in april overleden Tsjechische filmregisseur Milos Forman (86) werd geboren op het levensgevaarlijke kruispunt van de Europese geschiedenis van de vorige eeuw. Hoe de meervoudige Oscarwinnaar zijn slachtofferrol wist om te buigen tot een leerproces memoreert mede-Praagse Lente-vluchteling Martin Simek.

De staat van zijn van de hedendaagse koning van het tennis Roger Federer is een staat van zen. Die kwam hem niet zomaar aanwaaien. Zijn grote bewonderaar en tennisexpert Martin Simek reconstrueert de weg van de Wimbledon-favoriet in een persoonlijk manifest.

‘Wie zijn authenticiteit wil bewaren mag nooit afgaan op het applaus of fluitconcert van de kudde’, houdt Martin Simek zijn kinderen voor. Zelf liep hij ook nauwkeurig uit de maat.

In zijn vaderland Tsjechoslowakije leerde Martin Simek te slalommen om aan de pijlen van het regime te ontkomen. In Nederland doet hij het om de hokjesdans te ontspringen.

‘Heb uw naaste lief als uzelf’, kreeg de kleine Martin van zijn katholieke moeder ingelepeld. Het zei hem niets, met een kopstuk van de communistische staatspolitie als buurman. Pas als volwassen man, onder een bloeiende lindeboom, ging het hem dagen.

Pas tijdens de Praagse lente kwam hij voor het eerst in het buitenland, met tennis. Via Oostenrijk ging hij naar Nederland en de zwart-witfilm van zijn jeugd werd op slag een kleurenfilm. Maar eigenlijk heeft hij niet zoveel met reizen. ‘Er is al zoveel te zien en te horen als je stilstaat.’

Alles wat leeft is onvolmaakt, stelt Martin Simek. Aan valse bescheidenheid heeft hij de pest. ‘Ik ben een lul, jij bent een lul. De kunst is om dat te beseffen.’

Toen de selfie in de mode kwam, was Martin Simek er al weer decennia klaar mee. Als sportman kent hij het adagium: ‘Hardlopers zijn doodlopers.’ Tegenwoordig laat hij het peloton voor gaan. Immers: wie achterblijft, rijdt ook op kop, zij het in tegenovergestelde richting.

De kleuter Simek wist feilloos de waarheid van de leugen te onderscheiden, zoals iedereen achter het IJzeren Gordijn. Na veertig jaar Westen constateert hij dat waarheid en leugen in de westerse democratie zo vervlochten zijn dat ze nauwelijks nog uit elkaar te halen zijn.

Van jongs af aan bewoonde Martin Simek een lijf dat tot aanwezigheid dwong, letterlijk en figuurlijk. Hij wist niet beter dan dat alle ogen op hem gericht waren. Tot hij ouder werd. ‘Ik geloof dat ik het leuk ga vinden onzichtbaar te worden.’