NA DE RAADSVERKIEZINGEN leken welhaast alle partijen gewonnen te hebben. Getreurd werd alleen over de lage opkomst. Dat is een nader onderzoek waard, vond het ministerie van Binnenlandse Zaken. Daarmee nam de baas van dat departement, Hans Dijkstal, afstand van zijn politiek leider Bolkestein. De VVD-aanvoerder ligt niet wakker van de terugloop in de gang naar de stembus. De thuisblijvers zijn wellicht buitengewoon tevreden burgers. Je zou je haast ongerust gaan maken over een hoge opkomst. De onvrede moet dan wel erg groot zijn.

DE MOOISTE verkiezingsprogramma’s worden in vertwijfeling geboren. Dat was voor de verkiezingen van 1994 het geval bij de PvdA. Wat mensen bindt tilde de PvdA uit boven de fixatie op de onvermijdelijke electorale depressie. Dat programma was meer een essayistische beginselverklaring dan een catalogus. Tevergeefs bladerden vele belangstellenden door het geschrift op zoek naar specifieke uitspraken over hun specifieke onderwerp. De lezer trof er wel een poging in aan om de taak van de Nederlandse sociaal-democratie aan het eind van de twintigste eeuw te definiëren. Het verband met de uiteraard nogal concrete financiële paragraaf had dan ook iets willekeurigs. Het blijft een probleem om kwaliteit in kwantiteit uit te drukken.

De zomerslaap is voorbij, het politieke seizoen is begonnen. De enige die gedurende de lange, landerige zomer nog voor politieke opwinding wist te zorgen, was Frits Bolkestein. Of het nu een tv-optreden bij de VPRO was of een toespraak op een theaterfestival, de VVD-leider stond steeds weer in het nieuws. Met hem opent De Groene daarom het nieuwe politieke jaar. Bolkesteins kracht is dat hij de Koude Oorlog heeft gewonnen. Wallage en Wolffensperger zijn in hun langharige periode ongetwijfeld gezwicht voor de ‘kritische’ universiteit, de baardige Heerma heeft ongetwijfeld de ‘kritische’ theologie als bevrijdend calvinisme ervaren, en zelfs in het krullenhoofd van de jonge Kok moet ooit de gedachte zijn overwogen om lid te worden van de ‘kritische’ vakbeweging. Bolkestein heeft de ‘kritische’ verleiding weerstaan. Zijn gelijk staat tegenover het ongelijk van al die modieuze intellectuelen die zichzelf zo eendrachtig onmodieus vonden. Ik kan mij voorstellen dat Bolkestein zich geen intellectueel wil noemen, al was het maar om vereenzelviging met de toenmalige ‘fellow travellers’ te voorkomen.