Bij Stichting Meevaart in Amsterdam-Oost krijgen arme buurtgenoten de kans om hun problemen zelf aan te pakken en aan de samenleving mee te doen. ‘Je moet mensen niet te veel bij de hand nemen.’

Na een jaar onderzoek naar de schuldenindustrie maakt Investico de rekening op over het lot van schuldenaren in Nederland. Armlastigen worden buiten de reguliere economie en zelfs buiten de rechtsstaat getrapt. Ze mogen verblijven buiten de stadsmuren. Recente Haagse initiatieven zullen aan deze ontwikkeling niets veranderen.

Bij veel millennials schuilt achter het goed verzorgde uiterlijk een moeizame strijd om voldoende inkomen. Niets is meer zo vanzelfsprekend als het voor babyboomers was. ‘Ik word steeds ongeduldiger om met mijn leven te beginnen.’

Bij kringloopwinkel Het Gulle Goed in Almelo helpen ze mensen van harte op weg. Ze voorzien ze van luiers, kattenbrokjes of kleding. Daarna moet iedereen die dat kan weer op eigen kracht verder. Het gaat ze om het versterken van zelfrespect. Wat je zelf kunt, moet je zelf doen, ook al is dat eerst nog even moeilijk.

Niemand brengt de schaduwzijde van de Amerikaanse droom zo scherp in beeld als Barbara Ehrenreich. ‘We hebben een nieuwe deal nodig.’ Eind deze maand ontvangt ze de Erasmusprijs.

De alleenstaande kwetsbare man vindt weinig begrip bij de hulpverlening en ook beleidsmatig worden zijn problemen veelal genegeerd. Ouderwetse stereotypen spelen hier nog steeds een rol.

Tienduizenden Nederlanders met schulden hebben de zeggenschap over hun geld noodgedwongen overgedragen aan private bewindvoerders. Maar die sector kleineert mensen en houdt ze afhankelijk. Rechters en gemeenten kunnen weinig doen.

Incassokantoren hebben stilletjes grote zwarte lijsten aangelegd van bijna iedereen die in Nederland wel eens een rekening vergat te betalen. Talloze energiebedrijven, webwinkels en telefoonmaatschappijen checken de betaalmoraal van hun klanten – geheel in strijd met de wet.

Handel in schuld veroorzaakt grote schade in Nederland. Schuldkopers, officieuze verlengstukken van ING, ABN en andere grote bedrijven, teren op de verzorgingsstaat terwijl ze weigeren hun maatschappelijke verantwoordelijkheid te nemen. Bluf en intimidatie zijn hun verdienmodel.

383.000 kinderen in Nederland leven onder de armoedegrens. Vriendjes durven ze niet mee naar huis te nemen en op school worden ze vaak gepest. In Heerlen proberen ze er toch wat van te maken. ‘Weet je hoe mijn rijke klasgenootjes er zelf bij lopen? Als een zwerver!’

Een week meedraaien bij de voedselbank in Amsterdam-West geeft Emma Brunt niet alleen inzicht in de nogal treurige samenstelling van de pakketten. Ze leert ook medewerkers en klanten kennen. Die zak andijvie? ‘Daar kan ik niets mee.’

Het aantal huisuitzettingen blijft maar stijgen: in 2012 6750 keer, tien procent meer dan het jaar daarvoor. Door de crisis kunnen velen de huur niet meer betalen. ‘Als er maandenlang niks binnenkomt, loopt de boel natuurlijk gauw spaak.’

Een week meekijken met de schuldhulpverlening betekent ondergedompeld worden in tot wanhoop leidende administratieve kronkels. ‘De overheid zit er voor de burger. Dat zijn we in dit land vergeten.’

Volgens nieuwe neurologische inzichten is armoede niet het gevolg van slechte beslissingen; het is de armoede zélf die tot slechte beslissingen leidt. Dat kunnen de moralisten van tv-programma’s over nieuwe Nederlandse armen in hun zak steken.

Uiteindelijk beland je bij de firma Zuidweg & Partners. Die helpen je met het aanpakken van schulden. De weg daarnaartoe is een intense beproeving. ‘Arm zijn is vooral veel werk, je hebt er zomaar een halve dagtaak bij.

Het aantal mensen met problematische schulden groeit gestaag, ook in de hoogopgeleide middenklasse, die armoede lang beschouwde als iets wat alleen anderen overkomt. ‘Langzamerhand komt er meer openheid en raken mensen de ergste schaamte voorbij.’